• وجه تسمیه مذهب جعفری

موضوع: شهادت امام جعفر صادق علیه السلام

کلمات کليدي: امام جعفر صادق، امام صادق، مذهب، مذهب جعفری

یک قرن و چند سال بیشتر از طلوع آفتاب نبوت نگذشته بود، که نظرهای مختلفی در زمینه ی اصول عقاید، در عالم اسلام پدید آمد، و قیافه های مشاجرات و مباحثات گوناگون در میان مسلمان ها نمودار گشت، از طرف دیگر اختلاف های سیاسی و کشمکش های دامنه دار میان دولت بنی امیه و بنی عباس که اولی رو به انقراض و دومی رو به اوج ترقی می رفت، افکار را مشوش می ساخت، تا اینکه سرچشمه سرشار علوم و حقیقت و ترجمان اسرار مکتب عصمت و طهارت امام جعفر صادق علیه السّلام برای بیان حقایق قیام نمود،و در پرتو منطق رسا و توانا و استدلال های عمیق و اساسی خود ظلمت های مشکوک و شبهات را از میان برد و چهره دلربای حقیقت نمودار گشت، و مذهبی بنام:مذهب جعفری که شالوده آن براساس معارف آسمانی بود بوجود آمد. مذهب یعنی: طریقه و روش؛ البته معنای مذهب جعفری این نیست که امام جعفر صادق علیه السّلام مذهب جداگانه ای غیر از امامان دیگر دارد زیرا جای شبهه نیست که گفتار و رفتار امامان دوازده گانه علیهم السلام همگی سند و حجت است و علوم همه آنها موروث از پیغمبر اکرم(ص) بوده و اجتهادی نیست؛ بلکه منظور این است که برای امام صادق علیه السّلام طبق اوضاع زمان فرصتی برای نشر معارف مذهبی دست داد که برای امامان دیگر دست نداده بود و این فرصت و موقعیت به جهت چند چیز بود:

1.زمان امامت حضرتش طولانی یعنی متجاوز از سی سال بود گرچه زمان امامت امیرمؤمنان علی و امام زین العابدین و امام موسی کاظم و امام هادی علیهم السلام نیز از سی سال متجاوز بود؛ ولی فرصت مناسب و موقعیت مساعدی که طبق اوضاع زمان و محیط برای آن حضرت در نشر معارف دینی پیش آمد نمود، برای آنها رخ نداد.

2.در دوره ی زندگی آن جناب از طرفی افکار برای پذیرش حقایق آمده تر و از طرف دیگر مذاهب و آرا گوناگون و بدعت ها و ضلالت ها پدید آمده بود، در این فرصت متناسب حضرتش برای ریشه کن ساختن اباطیل و شبهات و ابراز حقائق قیام کرد؛ و البته جلوه نور در محیط ظلمانی بهتر معلوم می گردد.

3.کشمکش های دامنه دار و انقلاب های داخلی میان اتباع بنی امیه و بنی عباس درگرفت و ارکان سلطنت مروانیان متزلزل گردید و بنی عباس برای استحکام پایه های سلطنتشان در کوشش و کشش بودند،این دو نیروی متضاد در برابر یکدیگر صف- آرائی کرده و بهم مشغول شدند،و پس از انتقال سلطنت به بنی عباس آنها برای استوار ساختن پایه های دولت خود دست به اقدامات دامنه داری زده و به نابود ساختن دشمنان خود پرداختند و در نتیجه ی این سرگرمی ها آن سختگیری ها و محدودیت هائی که برای امامان دیگر بود از میان رفت،و در این مدت از زمان، امام جعفر صادق علیه السّلام ببیان حقایق پرداخت و جهانی را از نور علم و حکمت روشن ساخت بطوری که هریک از کتاب- های دینی را ورق بزنیم و در هر رشته از رشته های علوم دینی دقت کنیم کلمات گهربار آن حضرت را بیش از امامان دیگر می یابیم، کلماتی که بنای احکام دینی است، کلماتی که راه سعادت را نشان میدهد، کلماتی که روح را نشاط و جان را معرفت می بخشد آری در این فرصت مناسب مکتبی تشکیل داد و شاگردانی تربیت نمود که تعداد آنها به چهار هزار بالغ گردید، شاگردانی که از اطراف و اکناف بلاد اسلام به محضر پر فیضش حضور یافته از آن سرچشمه معارف ربانی سیراب می گشتند.

جائی که تعداد راویان احادیث به چهار هزار بالغ گردد فکر کنید تعداد احادیثی که از آن حضرت نقل شده است به چندین هزار باید برسد!

برای نمونه ابان بن تغلب سی هزار حدیث از حضرتش نقل می کرد و محمد بن مسلم شانزده هزار حدیث جابر بن حیان از افاضات علمیش کتابی تألیف کرد که هزار ورق بود خلاصه هریک از آنها طبق استعداد خود در هر رشته ای سؤالاتی نموده و جواب ها را یا بخاطر می سپرند یا در دفتری ضبط می کردند.

"حسن بن علی وشا" می گوید در مسجد کوفه نهصد نفر را با چشم خود دیدم که همه می گفتند حدثنی جعفر بن محمد (یعنی جعفر بن محمد علیهما السلام مرا حدیث گفت) ابن ابی الحدید می گوید (جلد اول شرح نهج البلاغه صفحه 6): «فقه مذاهب چهار گانه اهل سنت (شافعی؛ مالکی؛ حنبلی، حنفی) به حضرتش بازمی گردد» احادیثی که فعلا در دست است قطره ای است از دریای فضیلت آن جناب.

در آن مکتب درخشان تعلیم با تربیت توأم بود و علوم را فقط برای نشر معارف دین فرا می گرفتند و همین هدف مقدس آنان را به کوشش در این راه وادار می نمود ما اصول موادی را که آن حضرت در طی تعلیم به شاگردانش گوشزد می نمود از نظر خوانندگان محترم می گذرانیم:

1.از نظر اهمیت فراگرفتن علم می فرمود «دانش را طلب کنید اگر به فرو رفتن در خونها و شکافتن دریاها باشد»¹ باز فرمود.«دوست نمی دارم ²جوان را مگر اینکه یا دانشمند و یا دانش آموز باشد»و فرمود³ یک حدیث درباره حلال و حرام از شخص راستگوئی فرا بگیری بهتر است از دنیا و هرچه در دنیا است از طلا و نقره.

2.از نظر احترام علما می فرمود«هر کس دانشمند مسلمانی را احترام کند روز قیامت خدا را ملاقات می کند در حالی که خدا از او خشنود است و هرکس فقیه مسلمانی را اهانت کند روز قیامت خدا را ملاقات کند در حالتی که خدا بر او غضبناک است»⁴

3.عمروبن ابی المقدام میگوید برای نخستین بار که به محضر مبارکش برای اخذ حدیث یک بار یافتم فرمود راستگوئی را پیش از حدیث گفتن فرابگیرد⁵

4.فرمود«علم را جستجو کنید و خود را با حلم و وقار پس از فراگرفتن علم بیارائید در مقابل متعلمین تواضع کنید و متعلمان نیز در برابر معلمان تواضع کنند،دانشمند متکبر نباشید که این رویه باطل،حق شما را از میان می برد،⁶

5.علم را به منظور خودنمائی و افتخار وجدال طلب نکنید⁷

6.دانش را هر اندازه که می خواهید فرابگیرید ولی بدانید تا برطبق آن عمل نکنید نتیجه ای نخواهید گرفت.هدف دانشمندان بکار بستن علم است و هدف سفیهان فقط نقل کردن آن است.کسی که نیکی را به مردم تعلیم می کند و خود بدان عمل نمی کند مانند چراغی است که به مردم روشنی می بخشد ولی خودش می سوزد،عالم هنگامی که به علمش عمل نکند موعظه اش در دلها جایگیر نشود مانند قطره باران که از روی سنگ می لغزد و قرار نمی گیرد.⁸

7.اهمیت شایانی به تالیف و تدوین کتاب می داد زیرا احتیاج هر اجتماع را به علم و دانش پیش بینی می نمود و می خواست علم در هر عصری در اجتماع بشری جاوید باشد و در این زمینه می فرمود:«بنویسید تا فراگرفته ها را حفظ کنید،و نوشته های خود را محفوظ نگاه دارید که بعد به آنها محتاج خواهید گشت»⁹

این حوزه های علمی که هم اکنون در جهان تشیع جلب توجه می نماید؛ و سالان دراز چشم و چراغ جامعه مسلمان بوده و هست، و صدها رجال فقه و انش را در دامن خود تربیت کرده، و هزاران کتاب مفید در رشته های مختلف به وجود آورده؛ شالوده همه اینها به همت و توجه امام جعفر صادق علیه السّلام ریخته شده است و هم چنان رو به عظمت و وسعت خواهد رفت تا ششمین فرزند آن حضرت یعنی حضرت حضرت صاحب الامر(ع) ظاهر گردد و در پرتو توجه حضرتش قرار گیرد.

----------------------------------------

 (1)جلد 17 بحار ص

265(2)مجالس صدوق(ره)مجلس 11

(3)محاسن برقی

(4)جلد-1-بحارالانوار ص 81

(5)کافی باب الصدق و ادا الامانة

(6)مجالس شیخ صدوق مجلس 17

(7)جلد 17 بحار ص 270

(8)جلد-1-بحار ص 81

(9)جلد 1-بحارالانوار ص 16

فضایل و کمالات آنجناب به اندازه ای است که کتابها در این زمینه تألیف گردیده و ما فقط برای نمونه توجه شما را به چند جمله که از زبان یکی ازدانشمندان اهل سنت نقل گردیده است جلب می کنیم:«امام صادق علیه السّلام از بزرگان و سادات اهل بیت رسالت است،صاحب گنج دانش و معرفت،دارای زهد و عبادات و اوراد پیوسته و تلاوت بسیار است،بیانات حکمت آمیزش ترجمان اسرار قرآن است و از دریای قرآن آسمانی گوهرهای گرانبها پدید می آورد و اوقات خود را به انواع عبادات می گذراند دیدارش آخرت را بیاد می آورد،و گوش فرادادن به احادیثش روح زهد را در وجود آدمی زنده می نمود،پیروی کردن از راهنمائیهایش موجب بهشت می گردید قیافه با عظمت و اعمال پاکیزه اش گواهی می داد که از دودمان رسالت است،مناقب و فضایلش از شماره بیرون،و در دریای کمالاتش فهم حیران است؛علوم و معارف درخشانی از وجودش سرچشمه گرفته که عقول بشری از احاطه به آن قاصر و عاجز است»!.

نوشته شده توسط ویژه نامه در روز دوشنبه 1391/6/13 ساعت 17:22

من این مطلب را پسندیدم