• موضع الرّسالة

موضوع: زیارت جامعه

کلمات کليدي:

مختصراً بیان می شود که از تفاوت های مهم رسول و نبی این است که رسول موظف می‌شود به دعوت گروهی از مردم و یا همه‌ی مردم به امر خدا، ولی نبی به این شکل مأمور به دعوت مردم نیست بلکه مأمور به خود است. از همین نکته می توان فهمید که رسالت مقام بالاتری از نبوّت است و اینکه هر رسولی ابتدا باید نبی باشد. لذا آن انسان برگزیده، هنگامی که وحی الهی را دریافت می کند نبی و آن گاه که مأمور به ابلاغ می شود رسول است.

در روایت است که انبیاء صد و بیست و چهار هزار نفرند ولی سیصد و سیزده نفر از آنها رسول هستند.[1]

پس هر فضیلتی که برای نبیّ ثابت شود به طریق اولی برای رسول نیز می شود.

نکاتی پیرامون بیت نبوّت و جایگاه رسالت :

توجّه به اینکه در اینجا تعبیر بیت النّبوة بکار رفته و نه بیت النّبی و قراینی که اشاره می کند منظور از بیت، خانه‌ی گلی پیامبر صلّی الله علیه و آله نیست {مانند اینکه هرگاه قرآن کریم از خانه ی سنگی و گلی ایشان یاد کرده، با صیغه‌ی جمع بوده است (احزاب ۳۳ و ۵۳)} و اینکه مطلق رسالت بکار رفته است، این مطلب را روشن می کند که منظور صرفاً انتساب ائمه علیهم السلام به پیامبر صلّی الله علیه و آله نیست.

۱- نبیّی نبیّ نشد مگر به اقرار توحید، نبوت حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و ولایت امیرالمومنین و ائّمه‌ی معصومین علیهم صلوات الله. و اساساً رتبه بندی مقامات انبیا علیهم السلام بر پایه ی درجه ی تولّای ایشان نسبت به اهل بیت علیهم السلام صورت گرفته است .

o        شخصی از پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله پرسید : مَتَى نُبِّئْتَ یا رَسُولَ اللَّهِ؟ ای رسول خدا کی نبی شدید؟  قَالَ یا أَبَا حَفْصٍ نُبِّئْتُ وَ آدَمُ بَینَ الرُّوحِ وَ الْجَسَد. فرمودند : ای ابا حفص، نبی شدم در حالیکه آدم علیه السلام بین روح و جسم بود.( اشاره می کنند به قبل از خلقت جسمانی حضرت آدم علیه السلام )[2]

o        از مقداد پرسیدم و گفتم: خدا تو را رحمت كند، بهترین مطلبى كه در باره على بن ابى طالب علیه السّلام از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله شنیده‏اى برایم نقل كن. گفت: از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله شنیدم كه مى‏فرمود: «خداوند در پادشاهى خود یگانه است. او خود را به انوارش  شناسانید، و سپس دستورات خود را به آنان سپرد و بهشتش را بر ایشان مباح نمود. هر كس از جن و انس كه خدا بخواهد قلب او را پاك گرداند ولایت على بن ابى طالب را به او مى‏شناساند، و هر كس كه خدا بخواهد بر قلب او پرده بكشد، معرفت على بن ابى طالب را در باره او امساك مى‏كند.

قسم به خدایى كه جانم بدست اوست، آدم مستوجب آن نشد كه خدا او را خلق كند و از روحش در او بدمد، و نیز توبه او را بپذیرد و او را به بهشتش باز گرداند مگر بخاطر نبوّت من و ولایت على بعد از من.

قسم به آنكه جانم بدست اوست ملكوت آسمانها و زمین به ابراهیم نشان داده نشد و خداوند او را دوست خود قرار نداد مگر بخاطر نبوّت من و اقرار به على بعد از من.

قسم به آنكه جانم بدست اوست، خداوند با موسى سخن نگفت و عیسى را بعنوان آیت خود بر جهانیان معرفى نكرد مگر بخاطر نبوّت من و معرفت على بعد از من.

قسم به آنكه جانم بدست اوست، هیچ پیامبرى به نبوّت نرسید مگر بخاطر معرفت او و اقرار به ولایت ما. و هیچ مخلوقى از جانب خداوند اهلیت پیدا نكرد كه خدا به او نظر كند مگر با بندگى در مقابل خدا و اقرار به على بعد از من.[3]

o        ابوذر گفت: از پیامبر صلى اللَّه علیه و آله شنیدم كه مى‏فرمود: خداوند همچنان بوسیله على علیه السّلام در هر امّتى كه پیامبر مرسلى در آنان بوده اتمام حجّت مى‏نمود، و آنكه بیشتر به على علیه السّلام معرفت داشت. درجه او نزد خداوند عظیم‏تر بود.[4]

o        امام باقر علیه السلام در ضمن روایتی در باب شهادت الستُ بربّکم می فرمایند: سپس از پیغمبران پیمان گرفت و فرمود: آیا نیستم من پروردگار شما؟ و این محمد صلى اللَّه علیه و آله رسول من و این على امیر مؤمنان؟ گفتند: چرا، و نبوت براى آنها ثبت شد و از اولو العزم به این مضمون پیمان گرفت كه: به راستى من پروردگار شمایم و محمد رسول من است و على امیر مؤمنان است و اوصیائش پس از او والیان امر منند و خزانه‏دارهاى علم من، و به راستى عهدى است كه من به وسیله او دینم را نصرت دهم و دولتم را ظاهر كنم و از دشمنانم بدو انتقام كشم و به وسیله او خواهى نخواهى پرستیده شوم. گفتند: پروردگارا ما اقرار داریم و گواهیم، آدم نه انكار كرد و نه اقرار آورد و مقام اولو العزمى در این پنج ثبت شد، و این است تفسیر قول خدا عز و جل (۱۱۵ سوره طه): «و هر آینه به تحقیق عهدى را عرضه كردیم بر آدم و آن را فراموش كرد و تصمیمى در او نیافتیم»[5]

o        ایشان در جای دیگری فرمودند: درباره محمد و امامان بعد از او بوى سفارش كردیم، او ترك نمود و تصمیم نگرفت كه ایشان چنانند و پیغمبرانى كه اولو العزم نامیده شدند، از این جهت است كه خدا در باره محمد و اوصیاء بعد از او، خصوصا در باره حضرت مهدى و روش او به ایشان سفارش فرمود و آنها تصمیم خود را استوار كردند كه مطلب چنین است و اعتراف نمودند.[6]

۲-  رفع غم و بلا و قبول توبه و تقرب به خدا برای انبیا علیهم السلام وامّتهایشان، با توسّل به اسماء اهل بیت علیهم السلام و به برکت محبّت و ولایت ایشان بوده است.

o        در حدیثی زیبا از امام صادق علیه السلام آمده است: مردى یهودى خدمت پیامبر اكرم رسید. جلو ایشان ایستاد و با دقت بآن جناب نظر دوخته بود و باو فرمود چه درخواستى دارى گفت شما بهترى یا موسى بن عمران پیامبرى كه خدا با او سخن گفت و بر او تورات و عصا فرستاد و دریا را برایش شكافت و با ابر بر سرش سایه افكند. پیامبر اكرم فرمود: براى شخص مكروه است كه خود را تعریف كند ولى من میگویم وقتى آدم دچار خطا شد توبه‏اش به این شد كه گفت خدایا از تو درخواست میكنم بحق محمّد و آل محمّد مرا ببخشى، خداوند او را بخشید.

نوح وقتى سوار كشتى شد و از غرق شدن ترسید گفت خدایا بحقّ محمّد و آل محمّد مرا از غرق شدن نجات بخش. خداوند او را نجات داد.

و اینكه ابراهیم هنگامى كه در آتش افكنده شد گفت خدایا درخواست میكنم بحق محمّد و آل محمّد مرا نجات بخشى از این. خداوند آتش را سرد و سلامت قرار داد.

موسى موقعى كه عصایش را انداخت و در دل ترسید گفت خدایا بحق محمّد و آل محمّد مرا در امان قرارده. خداوند فرمود: نترس تو برتر و پیروزى. اى یهودى! اگر موسى مرا درك میكرد و بمن و نبوّتم ایمان نمى‏آورد ایمانش براى او سودى نمى‏بخشید و نه نبوّت برایش فایده داشت. اى یهودى، مهدى از ذریه من است. موقعى كه ظهور كند عیسى بن مریم براى نصرت او مى‏آید. جلوى عیسى می‌ایستد. عیسى نماز پشت سرش میخواند.[7]

o        خداوند پربرکت و بلند مرتبه، ذریّه ی آدم علیه السلام را به او عرضه کردند در میثاق (چه بسا منظور عالم ذر باشد)، پس وی پیامبر و حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه صلوات الله علیها و حسنین علیهم السلام را دید؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: سپس خدا فرمود: ای آدم، از نگاه کردن با حسادت به آنها بپرهیز (که در غیر این صورت) تو را از جوار (رحمت) خود می‌رانم. پس در هنگامی که خدا او را در بهشت سکونت داد، برایش پیامبر صلی الله علیه و آله و حضرت علی و فاطمه و حسنین علیهم السلام تمثیل شدند و او به چشم حسادت به آنها نگریست و سپس ولایت بر او عرضه شد ولی آن را انکار کرد؛ پس بهشت او را از خود راند. هنگامی که از حسادت خود به سمت خدا توبه کرد و به ولایت اقرار کرد و به حق پنج تن (یعنی) پیامبر و حضرت علی و فاطمه و حسنین علیهم السلام خدا را خواند،خدا او را بخشید و اینست گفته‌ی خدا(در قرآن که)  فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ الْآیة.[8]

o        حضرت صادق از پدر از آباء گرامش نقل كرد كه پیامبر اكرم فرمود: خداوند ولایت على بن ابى طالب را بر اهل آسمان‏ها و زمین عرضه داشت، قبول كردند بجز یونس بن متى. خداوند او را كیفر نمود و در شكم ماهى زندانیش نمود بجهت انكار ولایت على بن ابى طالب تا پذیرفت و اگر او از اقراركنندگان نبود در شكم ماهى میماند تا روز قیامت.[9]

o        در جای دیگر داریم : ما مِن نبیّ جاء قطُّ الّا بمعرفةِ حقِّنا و تفضیلِنا علی مَن سِوانا.

هیچ نبی ای در هیچ زمانی نیامده است مگر به معرفت حقّ ما و برتری دادن ما بر غیر ما.[10]

o        در اینجا به روایتی در مورد عظمت حضرت صدّیقه ی طاهره سلام الله علیها که از مصادیق برتر اهل البیت و امّ الائمّه علیهم السلام هستند اشاره می شود :

امام صادق علیه السلام: همانا خداوند تبارك و تعالى مهریه فاطمه را ربع دنیا قرار داد، پس یك چهارم دنیا به آن حضرت تعلّق دارد، و مهریه او را بهشت و جهنّم قرار داد، بنا بر این دشمنان او داخل جهنّم و آتش مى‏شوند و دوستانش داخل بهشت، و او صدّیقه كبرى است و بر محور معرفت او قرون اوّلیّه شكل گرفت‏.[11]

لذا هر کسی که در این عالم نبی است از در خانه ی شما نبی شده است.

۳- جمیع انبیاء علیهم السلام غیر از حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله درس خوانده‌ی مکتب امیرالمومنین علیه السلام هستند و ماموریت رسولان توسط ایشان ابلاغ شده است و ایشان یار و یاور انبیا در گرفتاریها بوده اند، باذن الله و مشیّته.

o       وَ الْأَنْبِیاءُ كَانُوا یقْتَبِسُونَ مِنْ أَنْوَارِنَا وَ یقْتَفُونَ آثَارَنَا.

انبیاء از نور ما اقتباس میكنند و پیرو آثار ما هستند . [12]

o       وَ أَنَّ الْأَنْبِیاءَ دُعَاةٌ وَ هُدَاةُ رُشْدِكُم

و انبیاء دعوت کنندگان و هادیان (به) هدایت شمایند. [13]

o        امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند:

انا مُرسِلَ الرُّسُل.

من ارسال کننده ی رسولان هستم.

o        در جای دیگر: کنتُ مع الانبیاء سِرّا و مع محمّد صلّی الله علیه و آله جَهرا

همراه انبیا بودم به صورت پنهانی، و همراه حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله آشکارا.

خداوند انبیاء و نیکان خودش را در زمره ی شیعیان پیامبر اکرم و امیرالمؤمنین علیهما السلام قرار داده است.

o        از جابر جعفی نقل شده که او از امام صادق علیه السلام پرسید از تفسیر گفته‌ی خدای بلند مرتبه(در قرآن) که می فرماید، وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ (صافّات ۸۳) و همانا ابراهیم قطعاً از شیعیان اوست. حضرت فرمودند: خداوند سبحان هنگامی که حضرت ابراهیم را خلق کرد، ( حجاب ها را) از چشم او برداشت، پس او نگاه کرد و نوری را در جنب عرش دید و گفت: خدایا این نور چیست؟ (خداوند) فرمود: این نور محمّد برگزیده‌ی از خلقم است، سپس نوری را در کنار آن دید و پرسید این نور چیست؟ فرمود: نور علی بن ابی طالب یاری کننده‌ی دینم است، سپس در کنار آن دو (نور)، سه نور (دیگر) دید و پرسید این انوار چیستند؟ پس گفته شد: این نور فاطمه سلام الله علیها، (همان کسی) است که دوستارانش را از آتش جدا کردم و نور فرزندانش، حسن و حسین است. ابراهیم علیه السلام گفت: خدای من، نه نور می بینم که آنها را احاطه کرده اند. گفته شد: ای ابراهیم، آنها امامان از نسل علی و فاطمه علیهما السلام هستند.

پس ابراهیم گفت: خدایا به حق این پنج(نور قسمت می دهم که) این نه (نور) را به من بشناسانی. گفته شد: ای ابراهیم، اوّلین آنها علی بن الحسین است و (بعد او) پسرش محمّد و (بعد او) پسرش جعفر (بعد او) پسرش موسی و (بعد او) پسرش علی و (بعد او) پسرش محمّد و (بعد او) پسرش علی و (بعد او) پسرش حسن و حجّت قائم (پسر حسن) هستند. ابراهیم گفت: خدا و آقای من، انواری می بینم که آنها (نه نور) را احاطه کرده اند و جز تو تعداد آنها را کسی نمی تواند بشمارد! گفته شد: ای ابراهیم اینها شیعیان آنها هستند، شیعه‌ی امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام. پس ابراهیم پرسید: به چه چیزی شیعه‌ی او شناخته می شود؟ فرمود: (شناخته می شوند) به پنجاه و یک رکعت نماز، و بلند خواندن بسم الله الرّحمن الرّحیم(در نماز)، و ادای قنوت قبل از رکوع و انگشتر در دست راست. در این لحظه ابراهیم  گفت: خدایا من را از شیعیان امیر المؤمنین علیه السلام قرار بده.

حضرت فرمودند: پس خدای تعالی در کتابش (از قبول این دعا) خبر داده است و فرموده است، که ابراهیم قطعاً از شیعیان او (امیرالمؤمنین علیه السلام) است.[14]

توجه به این مطلب جالب است که حضرت ابراهیم علیه السلام بعد از مقام نبوّت و رسالت و خلّت و امامت ، از شیعیان امیرالمؤمنین دانسته شده اند که اشاره به رتبه ی شامخ این مقام دارد!

o        از مولایمان امام صادق روایت شده است که فرمودند: گفته ی خدای عزّوجل که وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ (صافّات ۸۳) یعنی ابراهیم علیه السلام از شیعیان پیامبر صلّی الله علیه و آله است، و او(ابراهیم) از شیعیان علی علیه السلام است، و هر کس که از  شیعیان علی علیه السلام باشد پس او از شیعیان پیامبر صلّی الله علیه و آله است .[15]

o       روی عن الصادق (علیه السلام) أنه قال: لیس إلا الله و رسوله، و نحن، و شیعتنا، و الباقی فی‏النار.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمودند: جز الله و رسولش(حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله) و ما (ائمّه علیهم السلام) و شیعیان ما کسی (در بهشت) نیست، و بقیّه در آتشند.[16]

بر اساس این روایات جمیع انبیاء و رسل و هرکس که بهشتی است در زمره ی شیعیان ائمّه علیه السلام قرار می‌گیرد که تأیید دیگری بر اینست که ولایت ایشان محدود به دوره ی خاصّی نیست و بر هر خداجویی فرض شده است .

۴- انبیاء و رسولان به دعوت مردم به ولایت حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و ولایت امیرالمومنین و ائّمه‌ی معصومین علیهم صلوات الله مبعوث شدند.

o        عبد الله بن مسعود گفت: رسول خدا صلّی الله علیه و آله به من فرمودند در حدیث إسراء (معراج) که ملَکی نزد من آمد و گفت: (ای) محمّد از کسانی که قبل از تو فرستادیم از رسولان بپرس که بر چه چیزی مبعوث شدید! پس گفتم به آنها: ای جمع رسولان و انبیاء، خدا شما را قبل از من بر چه چیزی مبعوث کرد؟

گفتند: بر ولایت شما ای محمّد صلّی الله علیه و آله و ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام.[17]

o       إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ وَلَایتَنَا أَهْلَ الْبَیتِ قُطْبَ الْقُرْآنِ وَ قُطْبَ جَمِیعِ الْكُتُب‏.

خدا ولایت ما اهل بیت را قطب قرآن و قطب همه كتابهاى آسمانى قرار داد . [18]

۵-  اشاره شد که از بیت می توان شخص شریفی را قصد کرد. حال حضرت علی علیه السلام را بیت نبوت می خوانیم چرا که ایشان در نبوّت حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله، شریک هستند همان طور که حضرت هارون علیه السلام در نبوّت حضرت موسی علیه السلام شریک هستند. و ائمّه علیهم السلام نیز اهل حضرت علی علیه السلام هستند.

o        از ابن عبّاس روایت شده که گفت: پیامبر صلّی الله علیه و آله دست علی بن ابی طالب علیه السلام و دست من را گرفتند و ما در مکّه بودیم، (ایشان) چهار رکعت نماز خواندند، سپس سرشان را به سمت آسمان بلند کردند و گفتند: خدایا همانا پیامبرت موسی بن عمران از تو درخواست کرد و گفت: ای پروردگار من، سینه‌ام را شرح بده و امرم را برایم آسان کن(و ادامه آیه) و من، پیامبرت محمّد از تو می خواهم که: ای پروردگار من، سینه ام را شرح بده و امرم را برایم آسان کن و گره را از زبانم باز کن تا گفته ام را بفهمند و از اهلم برایم علی بن ابی طالب علیه السلام برادرم را وزیر قرار بده و با او پشتم را محکم نما و او را در امر (نبوّتم) شریک کن. ابن عباس گفت:پس شنیدم ندا دهنده ای ندا می دهد: ای احمد صلّی الله علیه و آله، همانا عطا کردم به تو آنچه را خواستی.[19]

"یا" در یا اهل بیت النبوة می تواند اشاره‌ی به بعید باشد و بدین معناست که زائر خود را از مقام رفیع مخاطب خود چنان دور می بیند که به بعید اشاره می کند. شبیه به این کاربرد در قرآن است آیه دوم سوره‌ی بقره آنجا که می‌فرماید: ذلک الکتاب لا ریب فیه. ذلک اشاره به دور است و ای بسا نشان از دور بودن قاری است از معانی بالا و مقام رفیع قرآن.

نکته‌ی دیگری را نیز می توانیم در مورد جایگاه رسالت بودن ائمّه علیهم السّلام به موارد بالا اضافه کنیم و آن اینکه پاسداری از ره‌آورد انبیاء و رسل علیهم السلام و تحقّق رسالت پیامبر اعظم صلّی الله علیه و آله، توسط ائمّه علیه السلام صورت می پذیرد .

از مجموع نکات بالا نتیجه می شود، سلام ما به بزرگوارانی است که در راس هرم خلقتند، از قبل تا بعد و خداوند ولایت و محبت آنها را بر تمامی مخلوقاتش واجب کرد و آن را شرط توبه قرار داد و سرسپردگان ممتاز آنان را به خلعت نبوّت مفتخر کرد. سلام ما به صاحبان خانه ی نبوت و حافظان اسرار رسالت است.

پی نوشت ها:

[1] بحار الانوار  جلد  ۱۱  صفحه ی ۳۲  

[2] بحار الانوار  جلد  ۱۵  صفحه ی ۳۵۳

[3] بحار الانوار  جلد  ۴۰  صفحه ی ۹۵ حدیث  ۱۱۶

[4] همان

[5] کافی  جلد ۲ صفحه ی ۸ حدیث ۱

[6] کافی  جلد ۱ صفحه ی  ۴۱۶ حدیث ۲۲

[7] بحار الانوار  جلد  ۲۶  صفحه ی ۳۲۰

[8] همان ، حدیث ۹

[9] همان ، حدیث ۱۶

[10] کافی  جلد ۱  صفحه ی ۴۳۷

[11] بحار الانوار  جلد  ۴۳  صفحه ی ۱۰۵ حدیث ۱۹

[12] بحار الانوار  جلد  ۲۶  صفحه ی ۲۶۴ حدیث ۵۰

[13] بحار الانوار  جلد  ۹۱  صفحه ی ۳۸  

[14] بحار الانوار  جلد  ۳۶  صفحه ی ۱۵۱ حدیث ۱۳۱

[15] تاویل الآیات الظاهره  ص ۴۸۵

[16] تاویل الآیات الظاهره  ص ۴۸۶

[17] بحار الانوار  جلد  ۳۶  صفحه ی ۱۵۵

[18] بحار الانوار  جلد  ۸۹  صفحه ی ۲۷ حدیث ۲۹

[19] بحار الانوار  جلد  ۳۶  صفحه ی ۱۲۷ حدیث ۶۷

نوشته شده توسط گروه زیارت جامعه در روز پنجشنبه 1390/3/19 ساعت 12:10

من این مطلب را پسندیدم