• خزّان العلم

موضوع: زیارت جامعه

کلمات کليدي:

خزان: جمع خازن از ریشه ی خزن به معنای جمع ، ضبط و نگهداری کردن در محل معین است ، خواه امری مادی ذخیره شود یا امر معنوی و خواه مخزن جسمی باشد یا روحی.

لذا علم را مانند مال می توان در خزانه نگهداری کرد .

خازن به معنای جامع ، نگهبان ، کلیددار و کسی است که اختیار خزینه به دست اوست .

در امور مادی، خزانه با خزانه دار تفاوت دارد امّا امور غیر مادی مانند علم، در صفحه ی جان هر کسی جا بگیرد، اختیار آن نیز به دست او خواهد بود .

تمام علوم الهی و اسرار ربانی و دانشهای حقیقی و آنچه کتاب های الهی شامل آن است ، نزد امامان  علیهم السلام ذخیره شده است .

ائمّه علیهم السلام که کون جامع و دارای همه ی نشئات وجودی هستند، در مرتبه ی نورانیت و ولایت کلیه، مسلط بر همه ی عوالم هستی هستند .

ائمّه علیهم السلام در مرحله ماده و عالم طبیعت ، مانند دیگران هستند یعنی شاید چیزی را نخواهند بدانند و از سیطره ی علم کنونی آنها خارج باشد .

تفاوت ایشان با دیگران در این مرحله ، اینست که دیگران به خزانه ی بی پایان علم الهی، راهی ندارند امّا ایشان کلید دار و خازن آن علم هستند و هر چه را بخواهند می توانند بدانند .( اذا شاء ان یعلم ...) (1)

تفاوت علم ائمّه با خدا، جنبه ی استقلالی بودن علم خداست و عرضی و تعلیمی بودن علم ائمّه علیهم السلام که خدا به ایشان افاضه می فرماید .( اذا اراد الامام ان یعلم شیئا اعلمه الله ذلک ) و داستان گم شدن شتر پیامبر صلی الله علیه و آله  ( انی والله ما اعلم الا ما علمنی الله ... (2)

چیزی که در خزانه، حفظ می شود، اولاً در اختیار خود خازن و نگهبان است که هر گاه بخواهد از آن استفاده می کند ثانیاً از دستبرد دیگران خارج است، ثالثاً به هر مقدار که خزانه دار بخواهد به دیگران می دهد .

اراده ی امامان علیهم السلام تابع اراده و مشیت خداست و تا خدا نخواهد، ایشان نیز نمی خواهند. (ان الله جعل قلوب الائمه موردا لارادته ... (3)

دسته بندی عالِم :

1- کسانی که عالم به بعضی امورند ولی اصل آن علم شمرده نمی شوند زیرا از دیگران فرا گرفتند .

2- کسانی که عالمند و اصل و ریشه ی علم نیز هستند امّا از افکار آنها می جوشد و توان نگهداری آن را ندارند .

3- کسانی که به اسرار خلقت و آنچه دیگران نمی دانند آگاهند و اصل و ریشه ای هستند که منبع جوشش چشمه سارهای علم و حکمت است. (ینحدر عنی السیل  (4) ) و افاضه یا عدم افاضه در اختیار ایشان است .

تقیه، راز پوشیدن و سپر گرفتن در مقابل نامحرم است . این بیگانه گاه، غیر مسلمان است و گاه شیعه ای که تحمل و هضم بعضی از علوم را ندارد و یا نمی تواند پیش خود نگه دارد .

الناس اعداء ما جهلوا (5)

" والله لو علم ابوذر ما فی قلب سلمان لقتله و لقد آخی رسول الله صلی الله علیه و آله  بینهما فما ظنکم بسائر الخلق ؟ "(6)

- امیر المؤمنین حضرت علی علیهم السلام در حق ابوذر فرمودند : ابوذر از علوم و معارفی برخوردار است که مردم از (تحمل ) آن عاجزند و...

برخی هم حدیث را این طور معنا می کنند که : "اگر ابوذر ، علم سلمان را می داشت همین علم باعث قتل او می شد ؛ چون نمی توانست آن را تحمل کند و اظهار می کرد ! " این معنا موافق لزوم تقیه است .

- نبی مکرم صلی الله علیه و آله  هرگز با کسی به اندازه ی عقل و فکر خود سخن نگفته اند . (7)

- امیر المؤمنین حضرت علی علیهم السلام پاسخ فردی را درباره ی مرگ و فرشتگان مامور به قدر فهم وی دادند . (8)

گوینده ای که بدون رعایت بلاغت و بیش از استعداد شنونده، سخن می گوید، نه مخاطب را بهره مند می کند و نه خودش اجر تعلیم می برد .

" کسی که رعایت تقیه نکند و حدیث ما را به هر کسی بگوید از ما نیست ! چون با این کار خود مرتکب قتل عمدی ما شده است نه قتل خطایی . (9)

لذا تحمل و نگهداری علوم و اسرار الهی و حفظ آن از اشاعه و... فقط از عهده ی ائمّه علیهم السلام بر می آید.

امام هادی علیهم السلام در توضیح حدیث " حدیثنا لا یحتمله ملک مقرب و لا نبی مرسل و لا مؤمن امتحن الله قلبه للایمان " فرمودند : منظور اینست که ما مخزن علوم و اسرار هستیم امّا دیگران مجرای آن . ما می توانیم علوم را در خود نگه داریم ولی آنها قدرت نگهداری ندارند و به افراد دیگر منتقل می کنند .  (10) ( البته حساب انبیای اولوالعزم جداست .)

لذا صعب و مستصعب بودن حدیث ائمّه علیهم السلام تنها به این معنی نیست که کسی توان فهمیدن آن را ندارد ، بلکه بدین معنا نیز هست که نگهداری اسرارشان بسیار دشوار است .

لازمه ی خزینه بودن ، وقت شناسی و به موقع کارکردن است .(توضیح بیشتر در منتهی الحلم )

ما با عینک تواناییهای خودمان به عالم نگاه می کنیم و لذا امور غیبی و قدرتهای الهی را باور نمی کنیم و محال می دانیم . پایه ی علوم بشری اینست که فردی به شکل حادثه ای با موضوعی آشنا می شود و فرضیه می دهد و گسترش می دهد . تمامی دانشمندان قبول دارند که ممکن است یک تئوری از کار بیفتد و دیگری به کار آید و اصولا از عوامل ترقی علوم بشری ، اختلاف تئوریها و... است و اساسا در هر رشته ای ، بزرگان دانشمند در آن رشته با هم اختلاف دارند . در فقه و حتی شروح حافظ هم همین طور است.

امر بدتر اینست که این اختلاف ها و جهل ها را ما خوب می پنداریم  و اساس رشد و حیات می دانیم.

امّا در جایی که علم از سرچشمه اش گرفته می شود ؛ " لا نفرق بین احد من رسله " تمامی دعوت های انبیا علیهم السلام  با هم سازگار است و تضادی ندارد.

اصلی ترین روش فهم و کشف چیزی ، آشنایی از طرف خالق آن چیز است . روشهای دیگر به حقیقت نمی رسند.

این چیزی که در نزد ماست، علم نیست، یعنی حقیقت نما نیست اگر چه کاربری دارد. اصلا ما بهره ای نداریم از علم .لذا حتی قیاس هم نمی شویم با کسی که خدا به او علم داده است .

البته یکدسته از علوم انبیا سینه به سینه به ما رسیده و در اختیار بشر است.( بیشتر در علوم پزشکی )

حال تمامی آنچه خدا از علم در اختیار خلق قرار داده است به پیامبر صلی الله علیه و آله  عطا کرده و همه ی انبیا از اینجا تغذیه می کنند. ( شرّقا و غرّبا لن تجدا علما صحیحا الا شیئا یخرج من عندنا اهل البیت " (11)

لذا یک کار خنده دار و مسخره تلاش برای یافتن دانش بشری در قرآن است ! مگر این علم است که در قرآن باشد ؟

خدا در خلقت برای همه چیز کدی قرار داده است و عالِم حقیقی با آن کد می تواند به اذن خدا در آن شیئ تصرف کند ! مثلا حضرت امیر علیه السلام می فرمایند : " ام ّ مِلدَم از این فرد برو بیرون . اینجا ما سریع انکار می کنیم .

( امّ ملدم موکّل بر تب کردن افراد است، یعنی با ورود او فرد تب می کند و بیمار می شود. )

علم خدایی علاوه بر حقیقت نمایی ، کلید تصرف در اشیا را نیز می دهد . چون این کلید خود از سنخ علم است .

البته دانش بشری در بعضی موارد بسیار کار آمد است اما نباید اشتباه کنیم و آن را به جای آب زلال بگیریم .

" انما یخشی الله من عباده العلما " هر کس خشیت اش بیشتر باشد ، بیشتر علم دارد .

علامت عالم بودن ، خشیت داشتن است .

آیا علوم ما خشیت آور است ؟ حتی تفسیر قرآن و علوم حدیث ما خشیت آور نیست ! یعنی ما با خواندن اینها خداترس نمی شویم و صرفاً برایمان یک سری اطّلاعات هستند.

۳ ویژگی مهم علم حقیقی :

 ۱-   حقیقت نما  

 ۲-   قدرت آور 

 ۳-  خشیت آور

تذلل و خشوع بی اندازه ی امامان علیهم السلام به درگاه خدا را نشان از جهل و نیاز آنان مثل ما نیست بلکه علم خشیت آور است.

از حجاب های بزرگی که ما اسیر آنیم ، قیاس و مشابه سازی همه چیز با خودمان است. خصوصا خدا. مثلا مدعیان جبر، از همین نقطه شروع کرده اند که علم خدا برای واقع شدن - اصابت به حقیقت - نیاز به جبر دارد.

اصرار در تفکیک دانش های بشری با علم حقیقی، دوری از اشتباهات و قیاس ائمه علیهم السلام است با خودمان . مشخص کردن جایگاه این دو لازم است .

ائمه علیهم السلام  هم مخزن علم هستند و هم باب مدینه ی علم . یعنی صدور علم هم به ایشان است .

در روایت است که اگر طالب علمید به معدنش ، اگر طالب آب هستید به سر چشمه اش ، اگر خیر خواستید به موضعش مراجعه کنید.

تمامی عالم با شعور است و کلید تصرف در آن در علم است و البته خداوند چیزهایی را مسخر انسان کرده است و الا آنها از ما سر پیچی می کردند.

اگر بشر سیستمی درست کرده که با صدای او فعال شود نزد ما عجیب نیست اما اگر صدای امام علیه السلام در خلقت ذی اثر باشد این را خرافه و غلو می گیریم .

اینکه ائمه علیهم السلام اذن برخی اوراد و یا ادعیه را به کسی می دهند گویا صدای او را به سیستم عالم می شناسانند.

" حسبک من العلم ان تخشی الله و حسبک من الجهل ان تعجب بعلمک "

" طلب العلم فریضه "  طلب و تقاضا و گدایی کردن علم فریضه است نه کتاب خواندن !!!

علم حقیقی با خود خشیت می آورد لذا از افضل اعمال می شود، از عبادت برتر می شود و ... در حالیکه علم ما آیا چیزی جز عجب و تکبر و شرک می آورد؟

وصف راسخون در علم ، خشوع و تواضع آنهاست .

مردم سه دسته اند

1.       عالم ربانی (ائمّه علیهم السلام )

2.       متعلم (شیعیان)

3.       و همج رعاع (یعنی پشه هایی که با باد جابجا می شوند.)

(این دسته بندی و اصطلاحات عبارات امیرالمؤمنین علیه السّلام در نهج البلاغه هستند.)

راسخون در علم در مقابل خدا هیچ چیز نمی گویند" لا تحرک به لسانک لتعجل به"

پیامبر صلی الله علیه و آله  قرآن را می دانند اما وقتی مورد سوال واقع می شوند می فرمودند : منتظریم که وحی بیاید تا بگوییم ! تواضع و ادب در برابر خدا را ببینید .

هر دکان و دستگاهی که کنار تعلیم ائمه علیهم السلام قرار بگیرد، باطل است. لذا حضرت علی علیه السلام  دستور به تیراندازی به قرآن روی نیزه می دهند. پیامبر صلی الله علیه و آله  فرمان تخریب مسجد ضرار را می دهند. (و لا یزید الظالمین الا خسارا )

امیرالمؤمنین علیه السّلام می فرمایند :

کمر من را دو گروه شکستند : آدمی که خوش کلام است اما فاسق است و آدمی که قلبش جاهل است ولی روش از خود ابداع کرده است (ناسک ) ...در آخرش می فرمایند که از پیامبر صلی الله علیه و آله  شنیدم فرمودند : یا علی . هلاک امت من به دست آن کسی است که منافق است اما زبان دارد (در صحبت کردن وارد است )

چه بسا جهل هایی که صاحبش را نجات می دهد. زیرا به علم اگر عمل نشود وبال می شود.

علم مقرون به عمل است. هرکه عمل کند عالم می شود .

لذا اگر چیزی را از ولی خودمان می خواهیم و ایشان نمی دهند، صلاح ما را می خواهند! و جای دیگر هم خبری نیست "بکم فتح الله و بکم یختم"

اینکه ائمه علیهم السلام به خازنین اموال تشبیه شده اند و ناگفته پیداست که همیشه در خزینه اشیاء قیمتی مثل پول و جواهر و اسناد با ارزش گذاشته می شود و هیچگاه اشیا بی ارزش به خزینه سپرده نمی شود چون ارزشی ندارند و در این عبارت، علم تشبیه شده به جوهر قیمتی که باید در خزینه سینه افراد قرار بگیرد و نیکو تشبیهی است زیرا کدام جوهر قیمتی، از علم، گرانبهاتر است.

ائمّه علیهم السلام ، راسخان در علم و دانایان به تاویل قرآن و فصل خطاب هستند. (12)

­ " بل هو آیات بینات فی صدور الذین اوتوالعلم " صاحبان دانش امامان هستند. (عنکبوت ، ۶) (13) 

علم رویدادها ، مرگ ها ، انساب ، میراث انبیا گذشته و همه ی علوم نزد ائمه علیهم السلام است . (14)

علم کتب آسمانی و الواح نزد ائمه علیهم السلام  است و علمی که خدا به ائمه بخشیده ، آن چیزی است که در هر لحظه و هر روز به ایشان الهام می شود . (15)

همچنین می توانید به روایت علم من الکتاب و علم الکتاب که در نزد ائمه است مراجعه نمایید. (16)

علم غیب

در نزد ائمه علوم غیبی نیز وجود داشته است .

خداوند متعال می فرماید : و عنده مفاتح الغیب لا یعلمها الا هو (انعام 59)

در جای دیگر می فرماید : عالم الغیب فلا یُظهِر علی غیبه احداً * الاّ مَن ارتضی من رسول

عالم بر غیب خداوند است و دیگران را بر اسرارش آگاه نمی کند، مگر پیامبرانی که از آن ها راضی است. (جن 26 و 27)

در آیۀ دیگری می فرماید : و ما کانَ الله لیُطلِعَکم علی الغیب و لکنَّ الله یجتَبی مِن رُسُلِه من یشاءُ

خداوند شما را از غیب خود آگاه نمی کند ؛ ولی خداوند از میان پیامبران خود هر کس را بخواهد برای اسرار خود برمی گزیند. (آل عمران 179)

وقتی کسانی به اذن خداوند متعال از غیب مطلع هستند، چه کسی در این عرصه بر رسول خدا و اهل بیت اطهار علیهم السلام تقدم دارد؟

حضرت امام رضا علیه السلام می فرماید: فرسول الله صلی الله علیه و آله عند الله مرتضی ، و نحن ورثه ذلک الرسول الذی اطلعه الله علی ما شاء من غیبه ، فعلمنا ما کان و ما یکون الی یوم القیامه

پس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در پیشگاه خدا پسندیده است و ما وارثان چنین پیامبریم که خداوند آن چه از غیب و نهانش اراده کرده او را آگاه ساخته، از این رو ما نیز به آن چه بوده و آن چه تا روز رستاخیز رخ خواهد داد، آگاهیم . (الخرائج و الجرائحج1 ص343)

وقتی همۀ حقایق در قرآن مجید وجود داشته باشد، چه کسی می تواند به آن حقایق دست یابد جز امیرمؤمنان علیه السلام که خداوند فرموده است: قل کفی بالله شهیداً بینی و بینَکم و من عنده علم الکتاب بگو کافی است که خداوند و آن کس که علم کتاب نزد اوست میان من و شما گواه باشند. (رعد 43)

بنابر احادیثی که ذیل این آیه آمده است منظور از کسی که «عنده علم الکتاب» نزد او علم کتاب است که کسی جز امیر مؤمنان علی علیه السلام نیست .

علیٌ مع القرآن و القرآنُ مع علی

علمُ الکتاب و الله کلّه عندنا

معاشر الناس ! ما من علمٍ إلّا علّمنیه ربّی ، و أنا علّمتُه علیاً و قد أحصاه الله فیّ ، و کلّ علمٍ علمتُ فقد أحصیته فی إمام المتقین ، و ما مِن علمٍ إلّا علمته علیاً : ای مردم ! آن چه پروردگار به من آموخت، و من به علی آموختم. خداوند آن را در من إحصا کرد و من آن را در امام المتقین قرار دادم و علمی نبود مگر آن که به علی آموختم. (احتجاج ج1 ص144)

برای ریاست و حکومت شیخین، نه فقط نصّ صریحی (کلامی که از طرف خدا یا معصوم صادر شده باشد) وجود نداشته؛ بلکه اجماع و اتفاقی نیز در کار نبوده و شورایی هم نبوده است تا عقلای قوم و اهل حل و عقد که آنان ادعا می کنند، نظر بدهند و در واقع، حکومت شیخین با زور و چماق پا گرفت. تاریخ گواه این واقعیت است و هیچ تعصب و حب و بغضی در کار نیست.

در واقع، اعتقاد به خزان علم بودن ائمه علیهم السلام، امامت غیر ائمه را نفی می کند. به عبارتی، چگونه با وجود چنین امامانی افرادی که کمترین آگاهی به مسائل اولیه احکام شرعیۀ مکلفان نداشته اند می توانند جانشین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شوند!!؟

 .........................................................................................................................

۱- کافی ، ۱ ، ۲۵۸

۲- سیره ی ابن هشام ، ج ۴ ، ص۱۶۶

۳- بحار ، ۲۵ ، ۳۷۲

۴- نهج البلاغه ، خطبه ۳

۵- نهج البلاغه ، حکمت ۴۳۸ و ۱۷۲

۶- بحار ، ۲۲ ، ۳۴۳

۷- کافی ، ۱ ،ص ۲۳ ، ح ۱۵

۸- بحار ، ۹۰ ، ۱۴۱

9- بحار ، ۲ ، ۷۹

10- کافی ، ۱ ، ۴۰۱ ، ح ۴

11- بحار ، ۲ ، ۹۲

12- کافی ، کتاب الحجه ، باب ان الراسخین فی العلم هم الائمه (ع) ، رقم ۱ تا ۳ ، ص ۲۱۳

13- کافی ، ج ۱ ، باب ان الائمه (ع) قد اوتواالعلم ، رقم ۲ و ۳ ، ص ۲۱۴

14- کافی ، ج 1 ، کتاب الحجه ، باب ان الائمه (ع) ورثوا علم النبی ، رقم ۱ ، ص ۲۲۳

15- همان ، رقم ۳ ، ص ۲۲۴

16- کافی ، ج ۱ ، کتاب الحجه ، باب نادر فیه ذکر الغیب ، رقم ۳

نوشته شده توسط گروه زیارت جامعه در روز پنجشنبه 1390/3/19 ساعت 12:16

من این مطلب را پسندیدم