• زيد بن صُوحان

موضوع: اصحاب

کلمات کليدي: زید بن صوحان، جنگ جمل

زيد بن صُوحان بن حجر عبدي، برادر صَعصَعه و سَيحان، از خطيبان[1]  زبردست، شجاعان استوارگام،[2]  بزرگان، زاهدان، ارجمندان[3]  و از ياران وفادار امير مؤمنان بود.[4]  او به روزگار پيامبر خدا اسلام آورده و از ياران پيامبر صلي الله عليه وآله شمرده شده[5]  و به حضور پيامبر صلي الله عليه وآله نيز رسيده است.[6]

 پيامبر صلي الله عليه وآله از او به نيکي ياد مي‏کرد و مي‏فرمود:

 هر کس دوست دارد مردي را ببيند که يکي از اعضايش پيش‏تر از او به سوي بهشت مي‏رود، به زيد بن صُوحان بنگرد.[7]

 اين سخن والاي پيامبر خدا - که فضيلتي بزرگ براي زيد بود -، در جنگ جَلولاء،[8] مصداق يافت.[9]

 زيد، زباني حقگو و افشاگر داشت. چنين بود که عثمان، وجودش را در مدينه برنتابيد و او را به شام، تبعيد کرد[10]  و چون انقلابيان حرکت اعتراض‏آميز خود (عليه عثمان) را در مدينه شکل دادند، زيد بدانها پيوست.[11]

 او در جنگ جمل، شرکت کرد[12]  و خود از شهادتش خبر داد.[13]  عايشه با نامه‏اي از وي دعوت کرد که به ياري‏اش برخيزد. او چون نامه را خواند، هوشمندانه و زيبا گفت:

تو را به چيزي فرمان داده‏اند و ما را به چيزي ديگر ؛ امّا تو به کار ما پرداخته‏اي و به ما فرمان مي‏دهي که به کار تو بپردازيم. به تو فرمانِ در خانه نشستن داده شده و به ما فرمانِ جنگيدن تا رفع فتنه. والسلام![14]

 زيد در دفاع از علي عليه السلام زباني گويا و در حراست از آن بزرگوار، گامي استوار داشت. علي عليه السلام چون بر بالينش نشست، فرمود:

 خدا تو را رحمت کند! همانا تو کم هزينه و بسيار ياري‏رسان بودي.[15]

چند روایت در مورد جناب زید:

 در تاريخ دمشق به نقل از ابوسليمان آمده است:

چون سلمان فارسي بر ما وارد شد، نزدش رفتيم تا قرائت قرآن بياموزيم. سلمان گفت:

قرآن، [ به زبان] عربي است. آن را از مردي عرب فراگيريد.

پس زيد بن صُوحان بر ما قرائت مي‏کرد و سلمان، گوش مي‏داد و اگر او جايي خطا مي‏کرد، تذکّر مي‏داد.[16]

 در تاريخ دمشق به نقل از ابوقُدامه آمده است:

سلمان در مدائن بر ما حکومت داشت و با آن که امير ما بود، گفت:

ما فرمان داريم که پيشنماز شما نشويم. اي زيد! جلو بِايست.

 زيد بن صُوحان، پيشنماز ما شد و برايمان سخنراني مي‏کرد.[17]

 در الطبقات الکبري به نقل از مِلْحان بن ثروان آمده است:

سلمان در روز جمعه به زيد بن صُوحان مي‏گفت:

برخيز و براي قومت سخن بگو و به آنان تذکّر بده.[18]

در تاريخ بغداد به نقل از حُمَيد بن هلال آمده است:

زيد بن صوحان، شب را به عبادت برمي‏خاست و روز را روزه مي‏گرفت و شب جمعه را اِحيا مي‏داشت و اين بر همسرش گران مي‏آمد. خبر اين کارها به سلمان رسيد و آمد و از زيد، جويا شد.

 همسرش گفت:

اين جا نيست.

 سلمان گفت:

تو را سوگند مي‏دهم که خوراکي آماده سازي و بهترين لباس‏هايت را بپوشي و سپس به دنبال زيد بفرستي.

 پس زيد آمد و سلمان، خوراک را پيش کشيد و گفت:

اي زيد عزيز! بخور.

 زيد گفت:

من روزه دارم.

 گفت:

اي زيد عزيز! بخور. از دينت نمي‏کاهد (يا مکاه). بدترين شيوه رفتن، تند رفتن است. چشمت بر تو حقّي دارد، بدنت بر تو حقّي دارد و همسرت نيز بر تو حقّي دارد. بخور، اي زيد عزيز!

 پس زيد خورد و شيوه پيشينش را رها کرد.[19]

_______________________________________________________________

پی نوشت:

[1] تاريخ دمشق:440:19، البرصان والعرجان:399.

[2] رجال الطوسي:566:64، البرصان والعرجان:399.

[3] تاريخ بغداد:4549:439:8، سير أعلام النبلاء:133:525:3، الاستيعاب:857:124:2.

[4] رجال الطوسي:566:64.

[5] سير أعلام النبلاء:133:525:3، الاستيعاب:857:124:2، اُسد الغابة:1848:364:2.

[6] تاريخ دمشق:429:19.

[7] مسند أبي يعلي:507:266:1، تاريخ بغداد:4549:440:8، تاريخ دمشق:434:19. در منبع اخير آمده است:«دستش در راه خدا قطع مي‏شود. سپس خداوند، بقيه پيکرش را به بخش اوّلش ملحق مي‏کند».

[8] جَلَولا، يکي از آوردگاه‏هاي مسلمانان و ايرانيان در سال شانزدهم هجري است. اين ناحيه در هفت فرسخي خانقين و در مسير راه قديمي بغداد به خراسان بوده است. (ر. ک:معجم البلدان:156:2)

[9] الطبقات الکبري:123:6، سير أعلام النبلاء:133:526:3، المعارف:402، الاستيعاب:857:125:2. برخي قطع دست زيد را در پيکار نهاوند و يا يرموک مي‏دانند. (ر. ک:الطبقات الکبري:124:6، تاريخ دمشق:437:19، المحلّي:396:11)

[10] أنساب الأشراف:155:6، الطبقات الکبري:124:6، تاريخ الطبري:326:4.

[11] تاريخ الطبري:349:4، تاريخ دمشق:245:19.

[12] الاستيعاب:857:125:2، اُسد الغابة:1848:364:2، سير أعلام النبلاء:133:526:3.

[13] سير أعلام النبلاء:133:526:3، الطبقات الکبري:123:6.

[14] رجال الکشّي:120:284:1، تاريخ الطبري:476:4الکامل في التاريخ:319:2.

[15] رجال الکشّي:119:284:1، الاختصاص:79.

[16] تاريخ دمشق:439:19.

[17] تاريخ دمشق:439:19. نيز، ر. ک:الطبقات الکبري:124:6.

[18] الطبقات الکبري:124:6، تاريخ دمشق:440:19.

[19] تاريخ بغداد:4549:439:8، تاريخ دمشق:440:19.

نوشته شده توسط گروه اصحاب و یاران در روز چهارشنبه 1390/3/25 ساعت 8:38

من این مطلب را پسندیدم