• خدا سرّش را به که گفت؟

موضوع: شرح فراز «حفظة سرّ الله»

کلمات کليدي: استجابت دعا، اسرار الهی، سرّ الله، انکار حدیث

«حفظة» جمع حافظ، از ريشه ی «حفظ» است. حفظ یعنی نگهداري چيزي از ضايع شدن و تلف گشتن.

«سرّ» (در مقابل «اعلان») به چيزي گفته مي ‌شود كه كتمان ‌گردد.

تأکید چندباره در متن همین زیارت با الفاظی چون «حفظةً لسرّه»، «اختارکم لسرّه» و «فبحقّ من ائتَمَنَکم علی سرّه» بر موضوع سرّ الهی، نشان از اهمّیّت فراوان این مبحث دارد.

اسرار خاصّ خداوندی دو دسته اند: بخشی از آن ها صرفاً نزد خدای متعال است و بخشی دیگر از میان مخلوقات تنها در اختيار بندگان شايسته قرار ‌گرفته به طوری که اهل‌ بيت علیهم السّلام بيش از هر كسي از اين علوم و اسرار بهره‌ مند شده ‌اند.

 او چه کسی است؟

1. فردی که قرارست حافظ اسراری باشد، باید توانایی و شایستگی فهم، تجزيه و تحليل آن معارف و اسرار بلند را داشته باشد؛ حال اگر سپردن اسرار از جانب خداوند باشد حاکی از شأن والای فرد در نزد پروردگار است.

اصبغ بن نباته و ميثم تمّار درباره ی حديث «همانا حدیث ما (اهل بیت) سخت و پیچیده است...» گفت ‌و گو مي‌ كردند. ميثم به محضر اميرمؤمنان علیه السّلام رسيد و در مورد آن حديث سؤال کرد. حضرت ضمن سخنان خود به سؤال ملائكه در ماجراي خلقت حضرت آدم و اعتراض حضرت موسي به حضرت خضر علی نبیّنا و آله و علیهم السّلام اشاره كردند که:

نه ملائكه توان تحمّل آن علم را داشتند و نه حضرت موسي (با آنكه از پيامبران اولو العزم و صاحب شريعت بود)  در برابر علم حضرت خضر تاب نیاورد.^[1]

2. از دیگر ویژگی های این فرد آنست که خود، ارزش واقعي امانت در دست خويش را بداند، متقاضيان و خواهان آن را بشناسد و با هر كدام، برخورد مناسب داشته باشد؛ چرا که هر چيز ارزشمند، مخصوصاً اگر مخفي و دور از دسترس باشد، خواهان بسيار دارد؛ حال آنکه همه ی متقاضيان، به ارزش واقعي آن آگاه نيستند. از اين رو ممكن است در صورت دست‌ يابي به آن و استفاده ی نادرست و نابجا، موجب ضايع شدن و از بين رفتن آن گردند و براي خود يا ديگران، مشكلاتي به وجود آورند.

اسرار الهي، گوهرهاي گرانبهايي است تا جایی كه برخي از آن ها را به هيچ كس نمي‌توان گفت؛ زيرا تاب تحمّل آن را ندارد. امام صادق علیه السّلام با اشاره به همين قسم از اسرار و معارف، به ابو صامت فرمودند:

«همانا در ميان احاديث ما چيزهايي هست كه نه ملك مقرّب، نه نبيّ مرسل و نه بنده ی مؤمن تاب تحمّل آن را ندارند.»

ابوصامت سؤال كرد: پس چه كسي می تواند آن ها را تحمّل كند؟

فرمودند: «(فقط خود) ما توان تحمّل آن را داریم.»^[2]

اسرار و معارفي كه قابل گفتن براي ديگران است نيز درجات و مراتب گوناگونی دارند، به گونه‌اي كه هر مطلبي را به هر كسي نمي‌توان گفت.

شخصي كه گمان مي ‌كرد در قرآن كريم تعارض ‌هايي وجود دارد، بر اميرمؤمنان علیه السّلام وارد شد و سؤال ‌هاي خود را با آن حضرت در ميان گذاشت. امیرالمؤمنین علیه السّلام به همه پرسش‌ هاي وي جواب دادند تا به آخرين سؤال او كه درباره ی مرگ و فرشتگان مأمور آن بود رسيدند. در این هنگام به وی فرمودند:

«صاحب علم نمي ‌تواند تمام آن علم را براي همه ی مردم تفسير كند؛ چرا که برخي از آن ها قوي و برخي ضعيفند. و (از سوی دیگر) برخي از علوم، قابل تحمّل و برخي غيرقابل تحمّل است، مگر آنكه خدا تحمّل آن را برای شخص آسان گرداند...» سپس به آن شخص فرمودند: «همين مقدار تو را كفايت مي ‌كند كه بداني خداوند، کسی است که زنده می کند و می میراند و انفس را به دست هر كس از خلقش كه بخواهد -ملائكه يا غير ملائكه- توفّي مي‌ كند.» ^[3]

خود ما نیز در بسیاری اوقات جنبه و شایستگی بهره مندی از قدرت و علم و... نداریم. نکته ی بسیار مهم در این موارد اینست که آنچه را معنایش را متوجّه نمی شویم، کذب نخوانیم؛ چنانکه فرمودند:

«حدیث ما سخت و پیچیده است [به طوری که] به آن ایمان نمی آورد مگر ملک مقرّب یا نبیّ مرسل یا بنده ای که خداوند قلبش را برای ایمان آزموده باشد. پس آنچه را که [از حدیث ما] شناختید (و فهمیدید) بپذیرید و آنچه را که نشناختید (نفهمیدید) به ما بازگردانید.» ^[4]

و در جای دیگری فرمودند: احادیثی را که نفهمیدید انکار نکنید و نگویید که این طور نبوده؛ چرا که انکار کفر است و نتیجه ی چنین کاری هلاکت خواهد بود. ^[5]

حال که دانستیم، حواسمان باشد!

ائمّه علیهم السّلام معادن حکمت خدا و حافظان اسرار خدایند و لذا در برخورد با حوایج و توسّلات ما طبق قاعده و حکمت عمل می کنند.

مثلاً ما همه گونه گناهی می کنیم و بعد از خداوند جایگاه های عالی بهشتی را مسئلت می کنیم. خدا هم تمام اموال ما را می گیرد تا مال حرام از اموالمان حذف شود؛ بیمارمان می کند تا درد بکشیم و گناهمان پاک شود و ... . چون اگر قرار است بهشتی شویم، حساب دارد و بی قاعده نیست. اگر امام علیه السّلام در پاسخ حاجت ما بگویند صبر کن، راه رسیدن به آن (یا بهتر از آن) را نشان می دهند نه اینکه بخواهند ندهند!

و این یکی از تفاوت های حافظان اسرار الهی با دیگران است که قدرت وافرشان را تحت حکمت خرج می کنند.

حقیقتاً حافظ سرّ الله بودن، فقط شایسته ی معصومین صلوات الله علیهم است.

-------------------------------------------------------------------------------------

[1] بحار الانوار، ج2، ص210

[2] بحار الانوار ، ج2، ص193- ترجمه اندکی روان گشته است.

[3] بحار الانوار ، ج90، ص141

[4] بصائر الدرجات، ج1، ص21

[5] کافی، ج1، ص401

نوشته شده توسط گروه زیارت جامعه در روز جمعه 1391/9/3 ساعت 11:42

من این مطلب را پسندیدم