• آیه تبلیغ

موضوع: ابوتراب در قرآن

کلمات کليدي:

" يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرين‏ "
ای پیامبر! آن چه  از جانب پروردگارت برتو نازل شده است  ابلاغ کن و اگر چنین نکنی ، رسالتش را انجام نداده ای  و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌دارد.  خداوند کافران را هدایت نمی‌کند .

( سوره مائده / 67 )

اين آيه روز هجدهم ذى الحجّة سال حجّة الوداع ( سال دهم هجرت ) نازل شد ، پس از آنكه پيامبر اکرم صلى اللّه عليه و آله و سلم  به غدير خم رسيد جبرئيل در ساعت پنجم همان  روز  بر آن حضرت فرود آمد و گفت : يا محمّد صلى اللّه عليه و آله و سلم همانا خداى متعال بر تو درود مي فرستد و مي فرمايد :

 " اى فرستاده خدا ، آنچه را (كه درباره على عليه السّلام) از جانب پروردگارت به تو نازل شده ابلاغ كن  و اگر اين امر را اجرا ننمایى ، رسالت خود را انجام نداده‏اى . . . "

در اين هنگام پيشروان آن كاروان بزرگ كه تعداد آنها يكصد هزار يا بيشتر بود نزديك جحفه رسيده بودند پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دستور داد آنهایی را که جلوتر رفته اند بازگردانند و آنهایی را که عقب تر هستند در جای خود متوقف سازند تا على عليه السّلام را در ميان آن گروه آشكار سازد و آنچه را كه خداوند متعال درباره او نازل فرموده به آنها ابلاغ نماید .  جبرئيل آن حضرت را آگاه ساخت ، كه خداوند او را  ( از مکر بدخواهان ) حفظ فرموده . ^[1]

محدّثان صدر اسلام معتقدند که آیه تبلیغ در شأن امیرالمومنین , حضرت علی علیه السلام نازل شده است . همچنین روایات زیادی در منابع شیعه و سنی وجود دارد که تواتر این روایات جای هرگونه شک را از بین می برد . در اینجا قصد داریم فقط به بررسی منابع اهل سنت در مورد این آیه بپردازیم .

1 - شیخ جلال الدین سیوطی عالم بزرگ سنی مذهب می گوید :
أخرج ابن مردويه ، و الخطيب ، و ابن عساكر ، عن أبي هريرة ، قال :  

لَمّا كانَ يوم غديرُ خمّ ،  وَ هوَ يَومُ ثماني عَشَر ذي الحجّة ، قال النّبيّ صلّى اللّه عليه و آله و سلم :  

" من كنت مولاه فعليّ مولاه "

            فأنزل اللّه :

" الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُم‏ . "

ابن مردویه از خطیب از ابن عساکر از ابی هریره نقل می کند :

در روز غدیر خم که هجدهم ماه ذی الحجه بود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

" من کنت مولاه فعلی مولاه "

سپس خداوند این آیه را نازل کرد :

" الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُم‏ . " ^[2]

2 - فخر رازی ، از بزرگان اهل سنت ، در تفسیر آیه تبلیغ می گوید :
نزلت الآية في فضل عليّ و لمّا نزلت هذه الآية أخذ بيده و قال :

" من كنتُ مولاه فعليٌّ مولاه ، اللّهمّ والِ من والاه ، و عادِ من عاداه . "
فلقيه عمر فقال : هنيئاً لك يا ابن أبي طالب ، أصبحت مولاي و مولى كلِّ مؤمن و مؤمنة .
و هو قول ابن عبّاس ، و البراء بن عازب ، و محمد بن عليّ .

آيه مزبور در فضل على عليه السّلام نازل شده و چون آيه نازل شد پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دست او ( على عليه السّلام ) را گرفت و فرمود :

"من كنت مولاه فعلى مولاه ، اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه "

 پس از آن عمر او را ملاقات كرد و گفت : گوارا باد بتو اى پسر ابى طالب ، مولاى من و مولاى هر مرد و زن مؤمن گردیدی ، و اين قول ابن عباس و براء بن عازب و محمّد بن على است . ^[3]

3 - بدر الدين ابن عينى حنفى در كتاب " عمدة القارى " در شرح صحيح بخارى‏ می گوید :

قال أبو جعفر محمد بن عليّ بن الحسين :

" معناه بلِّغ ما أُنزِلَ إلَيكَ من ربِّك في فضلِ عليِّ بن أبي طالب رضى الله عنه ، فلمّا نزلت هذه الآية أخذ بيد عليٍّ ، و قال : من كنتُ مولاه فعليٌّ مولاه » .

معناى آيه مزبور اينست ... تبليغ كن آنچه را كه از پروردگارت در فضل على رضى اللّه عنه بسوى تو نازل گشته، پس چون اين آيه را نازل شد پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دست على عليه السّلام را گرفت و فرمود : من كنت مولاه فعلى مولاه . ^[4]

4 - حاکم حسکانی حنفی مذهب آورده است که :

عن زياد بن المنذر قال : کنت عند أبي جعفر محمد بن عليّ وهو يحدّث الناس إذ قام إليه رجل من أهل البصرة يقال له : عثمان الأعشي -  کان يروي عن الحسن البصري -  فقال له : يا ابن رسول الله جعلني الله فداک إنّ الحسن يخبرنا أنّ هذه الآية نزلت بسبب رجل ولا يخبرنا من الرجل

" يَأَيهُّالرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ ".

 فقال : لو أراد أن يخبر به لأخبر به ، ولکنّه يخاف ...
فلمّا ضمن الله له بالعصمة وخوّفه ، أخذ بيد عليّ بن ابي طالب ثم قال :

" يا أيها الناس من کنت مولاه فعلي مولاه ، اللهم وال من والاه وعادمن عاداه ، وانصر من نصره واخذل من خذله وأحبّ من أحبّه وأبغض من أبغضه . "

زياد بن منذر گفت : نزد ابوجعفر محمد بن علي بودم و او به مردم حديث مي گفت: مردي از اهل بصره به نام عثمان الاعشي که از حسن بصري روايت مي کرد، بلند شد و گفت: اي پسر رسول خدا، خدا مرا فداي تو کند، حسن به ما مي گويد که اين آيه: " يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک من ربک " درباره مردي نازل شده است ولي نام آن مرد را نمي گويد . ابوجعفر گفت : اگر مي خواست مي گفت ولي او مي ترسد...
هنگامی که خداوند نگهداري او را تضمين کرد و او را ترسانيد ، او دست عليّ بن ابي طالب را گرفت و گفت : اي مردم هر کس که من مولاي اويم علي مولاي اوست ، خداوندا هر کس را که او را دوست داشته باشد دوست بدار و هر کس را که او را خوار سازد خوار کن و هر کس را که به او محبت داشته باشد محبت کن و هر کس را که به او بغضي داشته باشد بغض کن.^[5]

از علمای بزرگ اهل سنت که این موضوع را در کتب خویش آورده اند :

ابو الحسن واحدى نيشابورى در " اسباب النزول " صفحه 150

ابو سالم نصيبى، شافعى، در " مطالب السؤال " صفحه 16

سيد شهاب الدين آلوسى ، شافعى ، در جلد 2  " روح المعانى " صفحه 348

شيخ سليمان قندوزى ، حنفى در " ينابيع الموده " صفحه 120

شيخ محمّد عبده مصرى در جلد 6 تفسير " المنار " صفحه 463

[1]. ترجمه کتاب شریف الغدير ، جلد ‏2، صفحه  88
[2]. درالمنثور ، جلد 2 ، صفحه 259
[3]. التفسیر الکبیر ، جلد 11 ، صفحه 49
[4]. عمدة القارى ، جلد 8 ، صفحه 584
[5]. شواهدالتنزيل ج : 1 ص : 254  حدیث 248

برای مطالعه بیشتر در این باره و آگاهی از منابع اهل سنت که در آن ها از این موضوع سخن گفته شده می توانید به کتب زیر مراجعه کنید:

الغدیر ، جلد اول ، صفحه 424

عبقات الانوار ، جلد 9 ، صفحه 83

احقاق الحق ، جلد 3 ، صفحه 320

نوشته شده توسط گروه قرآن در روز جمعه 1390/3/20 ساعت 2:17

من این مطلب را پسندیدم