• آغاز اصلاحات و مخالفت برخی خواص

موضوع: [9] دوران حکومت امیرالمومنین

کلمات کليدي: خلافت امیرالمومنین، طلحه

بروز اختلاف زودهنگام*

در مطلب قبل به صورت مختصر درباره فضای سیاسی زمان به خلافت رسیدن امیرالمومنین علیه السلام بررسی شد.اما،انتخاب ایشان به خلافت تنها یک روی سکه بود.همزمان با این انتخاب ،به دلایلی اختلاف و دودستگی میان مردم ایجاد شد.این اختلافات-که برخی نیز به آن دامن می زدند- نتیجه ی چند اتفاق در آن زمان بود که به طور خلاصه در این مطلب به آن ها اشاره خواهد شد.

الف)کشته شدن اقوام یا بستگان برخی افراد به دست امیرمومنان در جنگ ها:

گروهي از بستگان مخالفان به دست علي در جنگهای پیشین کشته شده بودند. از جمله، در روزهاي بيعت، وليد بن عتبه به علي گفت: پدرم در روز بدر به دست تو کشته شد و ديروز برادر عثمان را حمايت نکردي، همچنان که پدر سعيد بن العاص در روز بدر به دست تو کشته شد و مروان را نزد عثمان خفيف و سبک عقل شمردي...

ب)از بین بردن تبعیضات و عزل فرمانداران ناشايست خليفه‏ي پيشين

در حالی که امام (ع) مي‏خواست که در دوران حکومت خود مردم را به عصر رسول اکرم صلی الله علیه و آله بازگرداند و سيره و روش او را در امر رهبري، به طور مطلق، زنده کند، ولي متأسفانه پارسايي و پرهيزگاري دوران رسول خدا از ميان مردم رخت بربسته، اخلاق عمومي،دگرگون و شيوه‏ي پيامبر اکرم فراموش شده بود؛ تبعيضات ناروا در روان مردم و ارکان جامعه رسوخ کرده و زمام امور به دست افراد ناصالح سپرده شده بود.

عامل دوم باعث شده بود که عده ای جاه طلب و دنیا دوست که در دوران گذشته ثروت هنگفتی به دست آورده بودند،سرمایه ی خود را در خطر ببینند.

در همین راستا پیش از تقسیم بیت المال،امیرالمومنین خطبه ی مهمی ایراد کرد و فرمود:

"اي مردم! هيچ کس از مادر، غلام و کنيز به دنيا نيامده است و همه حر و آزادند. خداوند به برخي از شما نعمتهاي فراوان بخشيده است و کسي که گرفتار است بايد شکيبايي پيشه سازد و با شکيبايي خود بر خدا منت ننهد. اکنون بيت المال نزد ما حاضر است و آن را ميان سفيد و سياه، به طور مساوي، تقسيم خواهيم کرد^.1 "

امام همچنین فرمود:

"مردم! من شما را به راه روشن پيامبر وادار مي‏سازم و اوامر خويش را در ميان جامعه جاري مي‏کنم. به آنچه مي‏گويم عمل کنيد و از آنچه باز مي‏دارم اجتناب ورزيد. (سپس ازبالاي منبر به سمت راست و چپ نگاه کرد و افزود:) اي مردم! هرگاه من اين گروه را که در دنيا فرو رفته‏اند و صاحبان آب و ملک و مرکبهاي رهوار و غلامان و کنيزان زيبا شده‏اند ازاين فرو رفتگي باز دارم و به حقوق شرعي خويش آشنا سازم، بر من انتقاد نکنند و نگويند که فرزند ابوطالب ما را از حقوق خود محروم ساخت. آن کس که مي‏انديشد که به سبب مصاحبتش با پيامبر (ص) بر ديگران برتري دارد بايد بداند که ملاک برتري چيزي ديگر است. برتري از آن کسي است که نداي خدا و پيامبر را پاسخ بگويد و آيين اسلام را بپذيرد. در اين صورت، همه‏ي افراد، از نظر حقوق، با ديگران برابر خواهند بود. شما بندگان خدا هستيد و مال، مال خداست و ميان شما بالسويه تقسيم مي‏شود. کسي بر کسي برتري ندارد. فردا بيت المال ميان شما تقسيم مي‏شود و عرب و عجم در آن يکسان هستند» ² ."

شیوه ی تقسیم بیت المال

امام به دبير و نويسنده‏ي خود، عبيدالله بن ابي‏رافع ³ دستورداد که به هر يک از مهاجرين و انصار سه دينار بپردازد.

در اين هنگام سهل بن حنيف انصار زبان به اعتراض گشود و گفت: آيا رواست که من با اين فرد سياه که تا ديروز غلام من بود مساوي و برابر باشم؟ امام (ع) در پاسخ وي گفت: درکتاب خدا ميان فرزندان اسماعيل (عرب) و فرزندان اسحاق تفاوتي نمي‏بينم.

همانطور که گفته شد امام با  عزل فرمانداران ناشایست در راستای از بین بردن تبعیضات گام مهمی برداشت.در مطلب بعدی به جریان عزل فرمانداران و به خصوص معاویه خواهیم پرداخت.

---------------------------------

*با تصرف و تلخیص از کتاب فروغ ولایت نوشته آیت الله جعفر سبحانی

[1] کافي، ج 8، ص 68.

[2] شرح نهج البلاغه‏ي ابن‏ابي‏الحديد، ج 7، ص 37.

[3] بيت ابورافع از خانواده‏هاي بزرگ و اصيل شيعي است که از روز نخست به خاندان رسالت محبت مي‏ورزيدند و ابورافع خود از ياران پيامبر اکرم (ص) و از علاقه مندان علي (ع) بود.

نوشته شده توسط حسینی در روز دوشنبه 1390/5/10 ساعت 30:42

من این مطلب را پسندیدم