• مثل های حل شده قرآن!

موضوع: شرح فراز «السّلام علی...المثل الاعلی»

کلمات کليدي: المثل الاعلی، حجت، مثال، نمونه

واژه ی «مَثَل» برای بیان مشابهت است. هر گاه کسی بخواهد واقعيّتى، خوب و درست فهميده شود، مثالی از یک چیز محسوس تر مى آورد و مى گويد: مَثَل آن چنين است. مثلاً می گوییم «مَثَل این دنیا مثََل مزرعه است که...»

«اعلی» اسم تفضیل «عالی» و از ریشه ی «علو» به معنای رفعت و برتری است.

بررسی معانی گوناگون فراز

از آنجا که این جمله بدون هیچ فاصله ای بعد از فراز «ورثة الانبیاء» ذکر شده، ممکن است مقصود مَثَل اعلی برای انبیا باشد. بنابراین ائمّه هدی علیهم السّلام نه تنها وارثان کمالات و فضائل پیامبران، بلکه نمونه ی برتر آنان در همه نیکی ها نیز هستند.

ممکن است مقصود مَثَل اعلای موجودات در عالم خلقت باشد یعنی خداوند هیچ انسانی را در هر زمینه ای به زیبایی اهل بیت علیهم السّلام خلق نفرموده است؛ ایشان مظهر کمال آفرینش و سرآمد دیگرانند.

امام صادق علیه السّلام فرمود:

«خدا ما را آفريد و آفرينش ما را نيكو ساخت و ما را صورتگرى كرد و نيكو صورتگرى كرد»^[1]

بدین مناسبت خدای متعال بهترین مَثَل ها را در کتاب خود در شأن اهل بیت علیهم السّلام بیان فرموده:

زمانی که خداوند خود را نور آسمان ها و زمین معرفی می کند، می فرماید:

«مَثَل نور او [خدا] چون قندیلی است كه در آن چراغى بوده که آن چراغ در آبگینه‏اى قرار دارد. آبگینه‏اى که گويى ستاره ای درخشان است.»^[2]

امام صادق علیه السّلام این آیه را برایمان توضیح می دهند:

«آن قندیل فاطمه، آن چراغ حسنین علیهما السّلام و آن آبگینه‏ فاطمه سلام الله علیها است که ستاره ای درخشان در میان زنان دنیاست...»^[3]

در انتهای آیه هم تصریح می کند که این مَثَل را خدا بیان می کند: «وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاس»

این جاده بن بست نیست!

ممکن است منظور این باشد که اهل بیت علیهم السّلام مَثَل اعلی برای حق تعالی هستند.

امام صادق علیه السّلام به یکی از اصحاب خود می فرماید:

«همانا احدی نیست که بر صفت خدا و کنه قدرتش و عظمتش توانا باشد-و برای خداست مَثَل اعلی(صفات برتر)- ...کما اینکه هیچ کس نمی تواند فضیلت ما و آنچه را خدا به ما اعطا فرموده و آنچه از حقوق ما واجب گردانیده را وصف کند...»^[4]

در اینجا بیان مَثَل اعلای الهی به معنای وصف برتر داشتن و والاتر بودن صفات خداست. و از بارزترین اوصاف خدا، همین وصف ناپذیری^[5] است.

ما هیچ راهی برای معرفت به خداوند متعال نداریم و فقط خود خداست که می تواند خودش را به ما بشناساند که این شناخت از طرق مختلفی به ما می رساند:

- یک معرفت اوّلیّه ای که به همه ی ما مرحمت فرموده و از آن به شناخت «فطری» یاد می کنیم. این معرفت خدا، جزء گل ما شده و حذف شدنی نیست.

- طریق دیگر این است که خدا خودش را بوسیله ی مخلوقاتش معرفی کرده است. به عبارتی خدا آیات و نشانه هایی را در خلقت قرار داده است که اگر به آن ها با قلب آماده توجه شود، فرد را به سمت خدا می برند.

از این جهت، امیرمؤمنان علیه السّلام فرمود:

«خبری عظیم تر و نشانه ای برتر از من برای خدا نیست.»^[6]

در دو آیه ی قرآن، خدای سبحان دارای مَثَل اعلی معرفی شده است:

«وَ هُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَ لَهُ الْمَثَل الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ»^[7]

در ذیل این آیه روایت داریم که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به امیرمؤمنان فرمودند:

«ای علی! تو حجّت خدا، باب خدا و راه به سوی او هستی؛ خبر عظیم، صراط مستقیم و مَثَل اعلی تویی»^[8]

بدین ترتیب ایشان مَثَل های برتر و آینه های بزرگتر برای اسما و صفات الهی هستند.

حجّت ما، الگوی ماست!

همچنین علمای لغت معانی دیگری را -بنا بر محل کاربرد- برای واژه ی «مَثَل» ذکر کرده اند؛ از قبیل: حجّت و اسوه.

اگر در اینجا معنی حجّت مورد نظر باشد باید بگوییم اهل بیت نشانه و دلیل برتر و والای خدای متعال هستند؛ چنانکه در برخی روایات این واژه در کنار کلماتی مانند آیه و حجّت استفاده شده است:

امیرالمؤمنین علیه السّلام می فرماید:

«...حجت عظیم تر، نشانه بزرگتر و مَثَل برتر (المَثَل الاعلی) من هستم...» ^[9]

مَثَل گاهی به معنای اُسوه و نمونه است که درباره ی الگوهای عملی به کار می رود.

پیامبران الهی به لحاظ برخورداری از شخصیّت معنوی، الگوهای شایسته ای برای بشریت در زمین و در طول زمان بوده اند. الگوگیران از آنان نیز به میزان اقتدا و پیرویشان، برای دیگران الگو خواهند بود: «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ»^[10]

لذا، آن کس که از کمالات بیشتری برخوردار باشد، شایستگی بیشتری برای الگو شدن دارد و هیچ موجودی به اندازه ی ائمّه ی اطهار علیهم السّلام برخوردار از کمال نیستند، از این رو «مَثَل اعلی: شایسته ترین و برترین الگو» است.

وقتی کسی «مَثَل» خدا شد...

وقتی کسی «مَثَل» خدا شد، خود خداوند هم خون خواه او می شود: ثار الله.^[11]

وقتی کسی «مَثَل» خدا شد، یعنی او همان طریقی است که می توان از آن خدا را شناخت. «بِنا عُبِدَ الله و بنا عُرِفَ الله». ^[12]

وقتی کسی «مَثَل» خدا شد، یعنی همان کسی است اطاعت خدا در اطاعت از او تحقق می یابد: «مَن أطاع علیّاً فقد أطاعنی و مَن أطاعنی فقد أطاعَ الله». ^[13]

وقتی کسی «مَثَل» خدا شد، یعنی دوستان او همان دوستان خدا هستند:

«بگو اگر خدا را دوست می دارید پس از من پیروی کنید تا خدا نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را برایتان بیامرزد، و خداوند آمرزنده ی مهربان است.»^[14]

تمام تلاش شیطان برای بی توجّه کردن مردم به این مَثَل های خداست؛ چرا که اگر این ها در میان مردم نباشند، دیگر هیچ هدایتی هم نخواهد بود و باید فاتحه ی همه را خواند. مأمون تا جای ممکن امام رضا علیه السّلام را از مردم دور می کرد. چون می دانست که اگر ارتباط امام با مردم گسترش یابد، دیگر حکومت جورش بر باد رفته است.

اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنَا وَ غَيْبَةَ وَلِيِّنَا وَ شِدَّةَ الزَّمَانِ عَلَيْنَا وَ وُقُوعَ الْفِتَنِ بِنَا وَ تَظَاهُرَ الْأَعْدَاءِ وَ كَثْرَةَ عَدُوِّنَا وَ قِلَّةَ عَدَدِنَا^[15]

 -------------------------------------------------------------------------

[1] کافی، ج1، ص144

[2] نور: آیه 35

[3] كافي، ج‏1، ص: 195- ترجمه اندکی روان گشته است.

[4] محاسن، ج1، ص143

[5] امام صادق علیه السّلام در معنای الله اکبر فرمود: خدا بزرگتر از اینست که به وصف درآید. وسائل الشیعه، ج7، ص191

[6] بحار، ج36، ص1

[7] روم: 27؛ آیه دیگر نحل: 60

[8] نور الثقلین، ج4، ص180

[9] أمالي صدوق، ص38؛ پیرامون معنای حجّت إن شاء الله در فراز های بعدی صحبت خواهد شد.

[10] ممتحنه: 4

[11] زیارت عاشورا

[12] کافی، ج1، ص145

[13] بحارالانوار، ج38، ص129

[14] آل عمران: 31

[15] بحار الأنوار، ج‏53، ص189

نوشته شده توسط گروه زیارت جامعه در روز يکشنبه 1391/5/29 ساعت 23:25

من این مطلب را پسندیدم