• فضیلت ماه رمضان

موضوع: ماه رمضان

نويسنده: گروه مقالات

منبع:

کلمات کليدي: روزه، ماه رمضان، شب قدر، ماه رمضان، مغفرت

1392/4/16

ماه رمضان، برترین ماه قمری

ماه رمضان به سبب ویژگی هایی که دارد، برترین ماه سال است؛ زیرا در این ماه انسان می تواند گام های بلندی را برای رسیدن به حکمت و هدف آفرینش بردارد و به سوی خداوند تقرب جوید و با تقوایی که در این ماه به دست می آورد خود را برای نبرد در آوردگاه سال آماده سازد و بتواند پنجه در پنجه شیطان افکند.

البته همه ماه های سال که عمر آدمی را تشکیل می دهد، از ارزش و اهمیت بسیار والایی برخوردار است و در بسیاری از ایام سال، روزهای بس مبارک و خجسته ای است که نمی توان اهمیت و ارزش آن را نادیده گرفت که یک روز عبادت و روزه در آن ارزش بهشت و یا به اجری به اندازه سال ها عبادت دارد.

از امیرمؤمنان علیه السّلام روایت است که فرمود:

«ماه رمضان ماه خدا، شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است.»^[1]

این بدان معناست که ماه هایی چون ماه رجب و شعبان نیز بسیار ارزشمند است؛ اما در این میان ماه رمضان از ویژگی های انحصاری برخوردار است که آن را برترین ماه در میان ماه های قمری قرارداده است که درک شب قدر آن تنها به اندازه هزار ماه ارزش دارد. و چه زیباست که همان طور که امیرالمؤمنین علیه السلام تنها راه بهره مندی و درک وجود نازنین پیامبر صلّی الله علیه و آْله و رسول خدا نیز یگانه طریق فرمانبری خداوند است، ما نیز با روزه گرفتن و تمرین در دو ماه رجب و شعبان، خود را هرچه بهتر برای درک فیوضات ماه مبارک رمضان مهیّا سازیم.

امام صادق علیه السّلام فرمود:

«... و هر کس سه روز از آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پی در پی را برایش محسوب می کند.» ^[2]

اهمیت و فضیلت ماه رمضان

در آیات و روایات علل و اسباب بسیاری برای اهمیت ماه رمضان نسبت به ماه های دیگر برشمرده شده است. از جمله در اهمیت و فضیلت این ماه رسول خدا صلّی الله علیه و آْله فرموده است: «اگر بنده بداند که در ماه رمضان چیست، قطعا دوست خواهد داشت که تمام سال، رمضان باشد...» ^[3]

در اینجا به برخی از اسباب و عللی که در قرآن و روایات آمده اشاره می شود:

1. نزول قرآن: خداوند در آیاتی چند ماه نزول قرآن را ماه رمضان می داند. قرآن یک نزول دفعی و یکجا داشته که در ماه رمضان بر قلب پیامبر صلّی الله علیه و آْله نازل شده و نیز یک نزول تدریجی که در طول بیست و سه سال با توجه به مناسبت ها فرود آمده است. قرآن کریم می فرماید:

«ماه رمضان [همان ماه‏] است كه در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [كتابى] كه مردم را راهبر، و [متضمّن‏] دلايل آشكار هدايت، و [ميزان‏] تشخيص حق از باطل است‏.» ^[4]

2. شب قدر: شب قدر که درک آن برابر با هزار ماه است، در ماه رمضان قرار دارد. خداوند درباره فضیلت شب قدر سوره قدر را فرو فرستاده که تشریح کننده جایگاه ارزشمند این شب در میان شب های سال است. در این شب تقدیر انسان و موجودات نهاده می شود و فرشتگان و روح اعظم در این شب بر زمین بر حجت و خلیفه الهی (یعنی امام زمان در عصر ما) فرود می آیند و مقدرات هستی را رقم می زنند.

امام رضا علیه السّلام فرمود:

«... و در آن است شب قدر، شبى كه از هزار ماه بهتر است، «در آن شب هر كار محكم و برقرار مى‏شود- (دخان: 4)»، و آن اوّل سال قمرى است، و رمضان ماهى است كه در آن تقديرات و مسائلى كه در آن سال از نيكى و بدى، خير و شر، نفع و ضرر، سود و زيان، و زندگى و مرگ و بهره روزى هر فرد تعيين می گردد (در شب قدر) و به همين جهت است كه آن شب را قدر می گويند...» ^[5]

و همچنین از امام صادق علیه السّلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: «عمل در آن شب از عمل در هزار ماهی که در آن ها شب قدر نباشد بهتر است.» ^[6]

3. کارگاه تقوا: ماه رمضان ماهی است که انسان به سبب وضعیت ویژه ای که به دست می آورد در یک شرایط آرمانی می تواند خودسازی و تزکیه کند و با مبارزه علیه هواهای نفسانی با خودداری از خوردن و آشامیدن و ترک گناهان و انجام عبادت های خاص، خود را برای مبارزه با شیاطین و عبور از سنگلاخ دام دنیا و دوزخ فریب آماده سازد. خداوند متعال در آیه 183 سوره بقره، یکی ثمرات ارزشمندی که روزه دار می تواند بدست آورد را تقوا و پرهیزکاری بیان می فرمایند.

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آْله به جابربن عبدالله انصاری فرمود:

«ای جابر! این ماه رمضان است؛ هر کس که روز آن را روزه بدارد و پاسی از شب آن را (برای عبادت) به پا خیزد و شکم و شهوت خود را پاک نگه دارد و زبانش را (از گناه) نگاه دارد، (چنین کسی) همچنان که از ماه مبارک رمضان بیرون می رود، از گناهان نیز خارج می شود.» جابر عرض کرد: ای پیامبر خدا چه نیکوست این حدیث! رسول خدا فرمود: «و چه شروط سختی دارد ای جابر!» ^[7]

4. ماه روزه: روزه در این ماه واجب شده است و اهل ایمان و اسلام می توانند با روزه گرفتن در این ماه خود را برای بهره مندی از برکات و آثار این ماه و ماه های دیگر آماده کنند:

«اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه كه بر كسانى كه پيش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد كه پرهيزگارى كنيد.» ^[8]

البته روزه تنها دست برداشتن از خوردن و آشامیدن نیست هر چند که بسیاری از مشکلات و بدبختی های انسان به خاطر تأمین این دو خواسته طبیعی است که گاه انسان را به اسراف و تبذیر می کشاند و هواهای دیگر نفس را نیز بیدار می کند، ولی روزه دار واقعی کسی است که خود را از همه ی گناهان نگه دارد و از آنچه عقل و شریعت نمی پسندند و زشت و گناه می دانند، پرهیز کند و تقوای از آن ها را درخود تقویت کند. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

«روزه پرهیز از حرام ها است؛ همچنان که شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می کند.» ^[9]

5. ماه رحمت و مغفرت: این ماه زمان بهره مندی از عنایت خاص الهی است. خداوند در این ماه به شیوه های گوناگون به بندگان خویش عنایت می کند و از رحمت خود به همه می بخشد تا در مسیر هدایت قرار گیرند. کسانی که گناه و خطایی کرده اند می پوشاند و از ایشان در می گذرد تا پاک شده و در مسیر تعالی و کمال قرار گیرند.

رسول خدا صلّی الله علیه و آْله فرمود:

«... رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش (جهنم)...» ^[10]

همچنین می فرماید:

«همانا درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده می شوند و تا آخرین شب آن بسته نمی شوند...» ^[11]

نیز فرمود:

«ماه رمضان، ماه خدای -عز و جل- است؛ ماهی است که خداوند در آن حسنات را چند برابر و سیئات را محو می کند؛ ماه برکت، ماه بازگشت (به سوی خدا)، ماه توبه، ماه مغفرت و ماه آزادی از آتش و رستگاری به بهشت است؛ پس آگاه باشید که از هر حرامی اجتناب کنید و ...» ^[12]

6. بسته شدن دوزخ: ماه رمضان ماه رحمت الهی بر همه بندگان است. در این ماه خداوند درهای دوزخ را می بندد و درهای رحمت خویش را به سوی بندگان می گشاید تا هر کسی هدایت و تقرب بجوید و راه کمال خود را بیابد و بپیماید. رسول خدا صلّی الله علیه و آْله فرمود:

«هنگامی که هلال ماه رمضان پدیدار شود، درهای آتش (دوزخ) بسته شود، درهای جنان گشوده می شود و شیاطین به زنجیر می شوند.» ^[13]

7. به زنجیر شدن شیاطین: در این ماه چنانکه گذشت شیاطین به زنجیر می شوند و شرایط مهیا می شود تا انسان در برابر یکی از سرسخت ترین دشمنان خود که همان نفس اماره و هواهای نفسانی اوست، به مبارزه برخیزد. پس اگر این نفس را با روزه داری به قید کشید امید است که پس از ماه رمضان هنگامی که در آوردگاه جنگ با شیاطین می رود دیگر از خیانت ستون پنجم دشمن یعنی همین نفس خود در امان باشد و بتواند با تقوای درونی بر وسوسه های بیرونی شیاطین غلبه کرده و بر ایشان چیره شود.

8. بهار قرآن: ماه رمضان را ماه ربیع القرآن نیز گفته اند. امام باقر علیه السّلام می فرماید:

«هر چیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.» ^[14]

در این ماه انسان در شرایط خاصی است که می تواند بیشترین بهره را از قرآن ببرد. خداوند این ماه را چنان قرار داده است که جوانه های قرآن در جان آدمی در آید و او را برای قرآنی شدن آماده سازد. امام رضا علیه السّلام می فرماید:

«...هرکس که در ماه رمضان آیه ای از کتاب خدای -عز و جل- را قرائت کند، مانند کسی است که در دیگر ماه ها تمام قرآن را قرائت کرده باشد...» ^[15]

9. روزه، نشانه ایمان: روزه داری در ماه رمضان نشانه ایمان است. امام صادق علیه السّلام فرمود:

«هر کس یک روزه ی یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد روح ایمان از او جدا می شود...» ^[16]

البته نکته مهم این است که این ولایت معصومین علیهم السّلام است که به همه اعمال عبادی روح و معنا می بخشد و در واقع بی ولایت هیچ یک از اعمال ارزشی ندارد.

---------------------------------------------------------

[1] وسائل الشیعه، ج 10، ص 493

[2] وسائل الشیعه، ج 10، ص 504

[3] بحارالانوار، ج 93، ص 346

[4] بقره: 185-ترجمه فولادوند

[5] عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 116-ترجمه غفاری و مستفید

[6] وسائل الشیعه، ج 10، ص 351

[7] کافی، ج 4، ص 87

[8] بقره: 183- ترجمه فولادوند

[9] بحارالانوار، ج 93، ص 294

[10] بحارالانوار، ج 93، ص 342

[11] بحارالانوار، ج 96، ص 344

[12] بحارالانوار، ج 93، ص 340

[13] بحارالانوار، ج ۹3، ص 348

[14] كافى، ج 2، ص 630

[15] بحارالانوار ج 93، ص 341

[16] من لا یحضره الفقیه ج 2، ص 118

در نوشتن این مطلب از نوشته ای با عنوان «فضیلت ماه رمضان» در پورتال خبری البرز استفاده شده است.