فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكمُ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْكَاذِبِين‏
پس هر كه در اين، پس از علمی که به نزدت آمده، با تو محاجه كند، بگو: «بياييد پسرانمان و پسرانتان، و زنانمان و زنانتان، و ما نفسهایمان و شما نفسهایتان را فرا خوانيم سپس مباهله كنيم، و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم.»

فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ
ای پیامبر ما ! هر یک از نصاری و مسیحیان پس از این همه بحث و مباحث مربوط به حضرت عیسی بن مریم علیه السلام و استدلال های متقن و متین پیرامون شوؤن مختلف آن حضرت ، اگر همچنان به لجاجت خود ادامه دادند ، راه دیگری در ادامه دعوت آنان به سوی حق انتخاب کن و با آنها مباهله کن.

فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكمُ‏ْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتهَِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْكَاذِبِين
در این قسمت از آیه افرادی که باید در مراسم مباهله شرکت کنند مشخص می شود.

ثُمَّ نَبْتهَِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّهِ عَلىَ الْكَاذِبِين
پس از اینکه افراد خاصی از طرفین جهت مراسم مباهله حاضر شدند ، مباهله به این شکل انجام می شود که هرکس دروغ بگوید و در ادعای خود کاذب باشد ، عذاب الهی گریبانگیر او می شود تا بدین وسیله حقیقت برای مردم روشن شود.

قرآن در مورد اینکه آیا مباهله انجام شد یا نه و آثار آن چه بود ، سکوت کرده است ؛ ولی این داستان در تاریخ اسلام بسیار معروف است.
طبق آنچه در تاریخ آمده ، پیامبر صلی الله علیه و آله جریان مباهله و چگونگی آن را با مسیحیان نجران در میان گذاشت و روزی را جهت انجام مباهله معین کرد.
در روز موعود پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و با حسنین علیهما السّلام و حضرت زهرا سلام الله علیها و امیر المؤمنین علیه السّلام آمدند. در این حال علمای نجرانی با مشاهده اینکه حضرت رسول صلّی الله علیه و آله با عزیز ترین کسان و اهل بیت خود آمده اند ، فهمیدند که حضرت رسول به گفته خود یقین دارند و قطعاً در حرف و ادّعای خود صادق است ،در نتیجه از مباهله منصرف شدند و به پرداخت جزیه رضایت دادند.

در تفسیر قمی جلد اول صفحه 104 ، حدیثی از امام صادق علیه السلام آورده شده است که ماجرای مباهله را به طور مفصل بیان داشته اند که به دلیل طولانی بودن از آوردن آن خودداری کردیم

داستان مباهله - به صورت مختصر که گذشت - در همه تواریخ اسلامی ثبت شده است. ابوبکر جصّاص از علمای اهل سنت در قرن چهارم در دو کتابش دو عبارت زیبا و جالب در این زمینه دارد:

اول. وی در کتاب «احکام القرآن» می گوید:
إنّ رواةَ السّير و نقلة الأثر لم يَختَلِفوا في أنّ النبي صلّى اللّه عليه و سلّم أخَذَ بيد الحسن و الحسين و على و فاطمة رضى اللّه عنهم و دعا النصارى الذين حاجوه إلى المباهلة.
راویان تاریخ و ناقلان آثار و اخبار و مورخان هیچ گونه اختلافی ندارند در این که پیامبر در روز مباهله در حالی که دست حسن و حسین را به دست داشت و علی و فاطمه همراهش بودند ، برای مباهله با نصاری حاضر شد و مسیحیان نجران را به مباهله دعوت کرد.[1]

دوم. نویسنده مذکور در کتاب «معرفة علوم الحدیث» می گوید :
قد تواترت الاخبار في التّفاسيرِ عَن عبد اللّه بن عباس و غيره ، أنّ رسولَ اللّه صلّى اللّه عليه و سلّم أخَذَ يومَ المُباهِلة بِيَدِ على و حسن و حسين و جَعَلوا فاطمة وَراءَهُم، ثمّ قالَ: هؤلاء أبنائنا و أنفُسَنا و نِسائَنا.
روایاتی که عبدالله بن عباس و دیگران ، از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله (در شأن نزول آیه مباهله) نقل کرده اند، متواتر است. مضمون این اخبار چنین است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روز مباهله علی و حسن و حسین علیهم السلام را به همراه داشت و فاطمه سلام الله علیها در پشت سر آنها حرکت می کرد و با این افراد جهت مباهله حاضر شد و فرمود : اینها «فرزندان ما» و «نفوس ما» و «زنان ما» هستند. [2]

متأسفانه عده کمی از مفسران اهل سنت که گرفتار تعصب بیجا و تفسیر به رای شده اند ، در تفسیر آیه شریفه مطالب حیرت آوری گفته اند ، که به نقل یک نمونه از آن ها اکتفا می کنیم :
محمد عبده در کتاب «المنار» هنگامی که به تفسیر آیه مباهله می رسد ، می نویسد :
الرّوایات متّفقه علی آنّ النّبی اختار للمباهلة علیّا و فاطمة و ولدیهما و یحملون کلمة نسائنا علی فاطمة و کلمة انفسنا علی علیٍّ فقط و مصادر هذه الرّوایات الشّیعه و مقصدهم منها معروف.
احادیث و روایات اتفاق دارند که پیامبر صلی الله علیه و آله برای مباهله علی و فاطمه و دو پسر آنان علیهم السلام را انتخاب کرد. و کلمه نسائنا در آیه شریفه بر فاطمه علیها السلام و کلمه انفسنا بر علی علیه السلام حمل شده است؛ البته منبع این روایات از شیعیان است و هدف آنها از اینگونه روایات روشن است!!!!! [3]

واقعا این سخن از محمد عبده عجیب است .
آیا واقعا منابع این روایات همه از طرف شیعه است؟
برای روشن شدن این مطلب به بررسی «یکی» از روایات در ذیل این آیه می پردازیم:
حدیث سعد:
عن عامر بن سعد، عن أبيه قال:
لمّا نزلت هذه الآية (نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ‏) ، دعا رسول اللّه صلّى اللّه عليه و سلم عليّا و فاطمة و حسنا و حسينا فقال: اللّهمّ هؤلاء أهلي
عامر بن سعد از پدرش نقل می کند که گفت: زمانی که این آیه [مباهله] نازل شد، پیامبر خدا صلّی الله علیه [و آله]، علی [علیه السلام] و فاطمه [سلام الله علیها] و حسن [علیه السلام] و حسین [علیه السلام] را صدا زده و فرمودند: خداوندا، اینان اهلِ من هستند. (ابناء، نساء و انفس)

نام بعضی از علمای اهل سنت که این روایت را در کتاب خود آورده اند:
العلامة أبو بكر أحمد بن الحسين البيهقي في «السنن الكبرى» صفحه 63
العلامة القاضي عياض المغربي في «الشفاء» جلد 2 ، صفحه 41
العلامة أحمد بن عبد الحليم بن تيمية في «منهاج السنة» جلد 4 ، صفحه 34
العلامة السيد أحمد بن اسماعيل البرزنجى في «مقاصد الطالب» صفحه 11
الحافظ أحمد بن حنبل في «المسند» جلد 1 ، صفحه 185
العلامة شهاب الدين أحمد بن حجر الهيتمى في «الصواعق المحرقة» صفحه 72
العلامة الخطيب التبريزي في «مشكاة المصابيح» جلد 3 ، صفحه 254
العلامة الشيخ عبد الغنى النابلسى الدمشقي في «ذخائر المواريث» جلد 1 ، صفحه 226
العلامة البدخشي في «مفتاح النجا» صفحه 12
العلامة القندوزى في «ينابيع المودة» صفحه 244 و 281 (از دو طريق نقل كرده است)‏
العلامة الشيخ عبد النبي بن أحمد القدوسي الحنفي في «سنن الهدى» صفحه 563
العلامة النقشبندى في «مناقب العشرة» صفحه 189
الحافظ السيوطي في «تاريخ الخلفاء» صفحه 65
الحافظ السيوطي في «الدّر المنثور». جلد 4 ، صفحه 38
العلامة الشيخ حسن النجار في «اتحاف ذوى النجابة» صفحه 154
العلامة المولوى السيد أبو محمد الحسيني البصري في «انتهاء الافهام» صفحه 197
العلامة السيد صديق محمد حسنخان ملك بهوپال في «فتح البيان» جلد 2 ، صفحه 55
العلامة الشيخ عبيد اللّه الحنفي الأمر تسرى في «أرجح المطالب» صفحه 37
العلامة السيد أحمد بن سودة الادريسى في «رفع اللبس و الشبهات» صفحه 40
العلامة السيد محمد بن يوسف الحسيني التونسى الشهير بالكافي في كتابه «السيف اليماني المسلول» صفحه 9
العلامة خواجه خواند مير في «علم الكتاب» صفحه 263
الحافظ أبو عبد اللّه مسلم بن حجاج النيسابوري في «صحيحه». جلد 7 ، صفحه 120
الحاكم النيشابوري في «المستدرك». جلد 3 ، صفحه 150
العلامة البغوي في «مصابيح السنة». جلد 2 ، صفحه 204
العلامة مبارك بن الأثير في «جامع الأصول». جلد9 ، صفحه 470
الحافظ الذهبي في «تلخيص المستدرك». جلد 3 ، صفحه 150
العلامة عزّ الدين بن الأثير في «اسد الغابة». جلد 4 ، صفحه 25
العلامة محب الدين الطبري في «الرياض النضرة». صفحه 188
الحافظ العسقلاني في «الاصابة». جلد 2 ، صفحه 503
العلامة المير محمّد صالح الكشفي الترمذی في «المناقب المرتضوية». صفحه 44
العلامة الشوكاني في «فتح القدير». جلد 1 ، صفحه 316
العلامة السيد صديق محمّد حسن خان في «حسن الأسوة». صفحه 32
العلامة الشيخ سعيد بن محمد الشافعي في «المنتقى في سيرة المصطفى» صفحه 188 به جاى عبارت «اهلى» آورده «اهل بيتى»‏

--------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت :
[1]. احکام القرآن ، جلد 2 ، صفحه 16
[2]. معرفة علوم الحدیث ، صفحه 50
[3]. المنار ، جلد 3 ، صفحه 322
--------------------------------------------------------------------------------
منبع:
کتاب شریف احقاق الحق جلد 9 صفحه 70 تا 90 و جلد 3 صفحه 46 تا 61 ؛
کتاب آیات ولایت در قرآن ، آیت الله مکارم شیرازی