• راهنمای انتخاب دوست مناسب

موضوع: نهج البلاغه

کلمات کليدي: حکمت۳۷، معاذ بن جبل، نهج البلاغه

(شمارۀ 37) و مِن حِکمَةٍ له ( علیه­السّلام )

راهنمای انتخاب دوست مناسب

وَ قَالَ ( عليه‏السلام  )لِابْنِهِ الْحَسَنِ ( عليه‏السلام  )

يَا بُنَيَّ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ يُرِيدُ أَنْ يَنْفَعَكَ فَيَضُرُّكَ‏

وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِيلِ فَإِنَّهُ يَقْعُدُ عَنْكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَيْهِ

وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ فَإِنَّهُ يَبِيعُكَ بِالتَّافِهِ

وَ إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ عَلَيْكَ الْقَرِيب‏

به فرزندش امام حسن عليه­السّلام فرمود:

1-  پسرم از دوستى با احمق بپرهيز، چرا كه مى‏خواهد به تو نفعى برساند امّا ضرر مى‏زند.

2-  از دوستى با بخيل بپرهيز، زيرا از دادن آنچه كه سخت به آن نياز دارى (هم) دريغ مى‏کند.

3-  و از دوستى با بدكار(فاجر) بپرهيز، كه به اندك بهايى تو را مى‏فروشد.

4-  و از دوستى با دروغ­گو بپرهيز، كه او مثل سراب است: کاری می­کند که دور به نظرت نزديك، و نزديك به نظرت دور برسد.

شرح:

بدون شک دوست و رفیق و هم­نشین تأثیر غیر قابل انکاری در زندگی ما و حتی آخرت ما دارد و روی شخصیت و خُلق و خوی ما اثر می­گذارد. در حدیث دیگری^[۱] که در جلد دوم کتاب «الکافی»، باب «كسى كه همنشينى و رفاقت با او بد است‏» نقل شده، امیرالمؤمنین علیه­السلام برخی دیگر از دلایل پرهیز از دوستی با احمق و بدکار(فاجرِ بی­حیا) و دروغ­گو را بیان فرموده­اند که ما این دلایل را به صورت زیر دسته­بندی کرده­ایم:

چرا مسلمان باید از این افراد دوری کند:

•1-      فاجر ماجن (: فرد بدکار بی­حیایی که شوخی­های رکیک می­کند)

•‌أ-        زیرا كارهای زشت خود را براى اطرافیانش زیبا جلوه می­دهد.

•‌ب-    زیرا دوست دارد دیگران هم مثل او باشند.

•‌ج-      زیرا در كار دين و آخرت کمکی نمی­کند.

•‌د-      زیرا معاشرت با او باعث جفاکاری و قساوت قلب(سنگدلى) می­شود.

•‌ه-      زیرا رفت و آمد با او موجب بی­‏آبرویی است.

•2-      احمق

•‌أ-        زیرا به كار خيرى راهنمایی نمی­کند.

•‌ب-    زیرا حتی اگر تلاش کند هم امید نمی­رود بتواند بدی را از کسی دور کند.

•‌ج-      زیرا بسیاری اوقات كه بخواهد به دیگران سودى برساند از روى حماقت زيان می­رساند.

•3-      دروغ گو

•‌أ-        زیرا زندگى كردن با او گوارا و لذت­بخش نیست.

•‌ب-    زیرا سخن چینی می­کند و رازدار نیست.

•‌ج-      زیرا آنقدر دروغ­های بزرگ و باور نکردنی می­گوید تا دیگر کسی سخن راستش را هم باور نمی­کند.

•‌د-      زیرا بین مردم دشمنى ایجاد می­کند و در سينه‏ها تخم كينه می­پاشد.

در حکمت مورد بحث ما(حکمت ۳۶ نهج­البلاغه)حضرت امیرالمؤمنین علیه­السلام از دوستی با احمق و بدکار(فاجر) و دروغ­گو تحذیر دادند که دلایل آن از دیدگاه آن بزرگوار مطرح شد.

    شخص دیگری که در این حکمت هشدار دادند که از دوستی با او بپرهیزیم فرد «بخیل» است. زیرا چنین فردی به خاطر بخلش دوستانش را در بدترین شرایط تنها می­گذارد و چیزی را که آنها به آن نیاز دارند و او می­تواند آن را در اختیارشان قرار دهد، از آنها دریغ می­کند تا مبادا مالش کم شود یا دیگران از او پیشی بگیرند.

رسول خدا صلی­الله­علیه­و­آله فرمودند:

لَاتُشَاوِرَنَّ بَخِيلًا فَإِنَّهُ يَقْصُرُ بِكَ عَنْ غَايَتِكَ ... وَ اعْلَمْ أَنَّ الْجُبْنَ وَ الْبُخْلَ وَ الْحِرْصَ غَرِيزَةٌ يَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّن‏‏^[۲]

بابخيل مشورت نكن كه تو را از رسيدن به هدفت باز مي­دارد؛ ... و بدان اين صفات ترس و بخل و حرص يك ريشه دارند و آن بدبينى و سوء ظن به خدا است.

در این حدیث «ریشهٔ بخل» معرفی شده و آن «سوء ظن به خداوند متعال» است. زیرا اگر انسان به خدا اعتماد و توکل داشته باشد از فقر و نداری نمی­ترسد و به همین خاطر مالش را با آسودگی در راه رضای خدا خرج می­کند.

* * * *

    تا به اینجا با چهار صنف از آدم­ها که نباید آنها را به عنوان دوست انتخاب کرد آشنا شدیم. حالا باید ببینیم دوست مناسب دارای چه ویژگی­هایی است.

امام صادق علیه­السلام در مورد کسی که صلاحیت دارد به عنوان دوست انتخاب شود می­فرمایند:

دوستى قوانینی دارد، كسى را كه تمام يا بعضى از اين قوانین را رعايت می­كند، لایق دوستی بدان. (اما) كسى را كه به هیچ یک از اين قوانین پایبند نیست، به هیچ وجه دوست خود ندان.

آن قوانین عبارتند از:

•1-      باطن و ظاهرش در مقابل تو يكى باشد.

•2-      عزت تو را عزت خود و عيب تو را عيب خويش بداند.

•3-      مقام يا مال تغييرى در او نسبت به تو ايجاد نکند.

•4-      مانع رسيدن تو به چيزى که برایش مقدور است نشود.

•5-      و آنچه همهٔ این خصلتها(ی چهارگانهٔ قبلی) در آن جمع شده است این كه در موقع گرفتارى تو را رها نكند.^[۳]

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------پی نوشت ها:

[۱] الكافي ج : ‏2 ص : 640

[۲] وسائل‏الشيعة ج : 12 ص : 47

[۳] وسائل‏الشيعة ج : 12 ص : 26 (ترجمه به صورت آزاد صورت گرفته است)

نوشته شده توسط گروه نهج البلاغه در روز جمعه 1390/6/25 ساعت 18:5

من این مطلب را پسندیدم