• [جمل] جاه طلبی؛مقدّمه جمل

موضوع: جنگ های دوران حکومت

کلمات کليدي: طلحه، عایشه، والعصر

بهانه های طلحه و زبیر

نتیجه تحرکات معاویه در شام،مقدمات وقوع جنگ با حکومت امیرالمومنین علیه السلام را فراهم ساخت،جنگی که در راس آن فرماندهان و بزرگان حکومت خلیفه ی قبلی بودند. بعد از تحریک طلحه و زبیر توسط معاویه، این دو به این بهانه که بیعتشان در روز نخست با علی علیه السلام ،بیعت زبانی-و نه از روی رضایت قلبی- بوده ، شروع به مخالفت با ایشان کردند.امام در جایی در پاسخ به این استدلال فرمود:

"او به بيعت خود اعتراف کرده ولي مدعي است که در باطن خلاف آن را پيمان داشته بود. او بايد براي اين مطلب شاهد و گواه بياورد يا آنکه به بيعت خود باز گردد". ^[1]

طبق نقل تاریخ،طلحه و زبير به حضور امام (ع) رسيدند و گفتند: ما با تو بيعت کرديم که در رهبري با تو شريک باشيم. امام شرط آنان را تکذيب کرد و گفت:

"شما با من بيعت کرديد که مرا در وقت ناتواني کمک کنيد". ^[2]

طلحه و زبير از اينکه در حکومت علي (ع) به استانداري منطقه‏اي منصوب شوند مأيوس و نوميد شدند. تصميم گرفتند که از مدينه به مکه بروند و در آنجا به زمینه چینی برای جنگ بپردازند. آنان به حضور امام (ع) رسيدند و گفتند: ستمگري هاي عثمان را در امور مربوط به ولايت و حکومت مشاهده کردي و ديدي که وي جز به بني

اميه به کسي توجه نداشت.اکنون که خدا خلافت را نصيب تو ساخته است ما را به فرمانروايي بصره و کوفه منصوب کن. امام (ع) فرمود:

"آنچه خدا نصيب شما فرموده است به آن راضي باشيد تا من در اين موضوع بينديشم. آگاه باشيد که من افرادي را براي حکومت مي‏گمارم که به دين و امانت آنان مطمئن و از روحيات آنان آگاه باشم."

بعد از ناامیدی کامل آن دو از گرفتن حکومت،جهت سخن را دگرگون کردند و گفتند: پس اجازه بده ما مدينه را به قصد عمره ترک کنيم. امام (ع) فرمود: در پوشش عمره هدف ديگري داريد. آنان به خدا سوگند ياد کردند که غير عمره هدف ديگري ندارند. امام (ع) فرمود: شما در صدد نیرنگ و شکستن بيعت هستيد. آنان سوگند خود را تکرار کردند و بار ديگر با امام بيعت نمودند. وقتي آن دو خانه‏ي علي (ع) را ترک کردند، امام به حاضران در جلسه فرمود: مي‏بينم که آنان در فتنه‏اي کشته مي‏شوند. برخي از حضار گفتند: از مسافرت آنان جلوگيري کن. امام (ع) فرمود: بايد تقدير و قضاي الهي تحقق پذيرد.

ابن‏قتيبه مي‏نويسد: هر دو پس از خروج از خانه‏ي علي در مجمع قريش گفتند: اين پاداش ما بود که علي به ما داد! ما بر ضد عثمان قيام کرديم و وسيله‏ي قتل او را فراهم ساختيم،در حالي که علي در خانه‏ي خود نشسته بود. حال که به خلافت رسيده است ديگران را بر ما ترجيح مي‏دهد.

واکنش عایشه

عایشه در هنگام محاصره ی خانه ی خلیفه سوم و قتلش در مکه بود.بنابراین از وقایع خبر نداشت.بعد از اطلاع از ماجرای قتل و خلافت امیرمومنان بسیار عصبانی شد و در حالی که می خواست به مدینه بازگردد،تصمیم به ماندن در مکه گرفت.

تغییر موضع ناگهانی

در حالی که عایشه تا قبل از آن خلیفه سوم را کافر می دانست گفت:به خدا سوگند، عثمان مظلوم کشته شده است و من انتقام او را از قاتلان او مي‏ستانم. ^[3]

مرد گزارشگری که آنجا حاضر بود رو به او کرد و گفت: تو نخستين کسي بودي که به مردم مي‏گفتي عثمان کافر شده است و بايد او را که، از حيث قيافه، شبيه نعثل يهودي است بکشند. اکنون چه شده که از سخن نخست خود بازگشتي؟ وي در پاسخ گفت: قاتلان عثمان او را توبه دادند و سپس کشتند.درباره‏ي عثمان همه سخن مي‏گفتند و من نيز مي‏گفتم، اما سخن اخير من بهتر از سخن پيشين من است.

به این ترتیب مکه عملا پایگاه مخالفان شد.

حامیان مالی مخالفان

جریان براندازی حکومت،حامیان مالی قدرتمندی داشت.این حامیان در واقع همان فرماندهان و بزرگان حکومت قبلی بودند که اکنون در صدد بازگشت به قدرت بودند.

تعدادی از فرماندهان و استانداران حکومت قبل و به علاوه اشخاصی مثل عبدالله بن عمر،مروان بن حکم و فرزندان خلیفه ی مقتول از جمله حامیان این جریان بودند. ^[4]این جریان نیاز به حامی معنوی نیز داشت.با تلاش عبدالله بن زبیر و مذاکراتش با همسر پیامبر،نهایتا عایشه راضی به حمایت شد.به جهت تحریک بیشتر احساسات دینی مردم،حفصه نیز به این جریان پیوست.در نهایت شعار آنان طبق نقل تاریخ این گونه بود:

آگاه باشيد که امّ المؤمنين و طلحه و زبير عازم بصره هستند. هر کس مي‏خواهد اسلام را عزيز گرداند و با کساني که خون مسلمانان را حلال شمرده‏اند نبرد کند و آن کس که مي‏خواهد انتقام خون عثمان را بازستاند با اين گروه حرکت کند و هر کس مرکب و هزينه‏ي رفتن ندارد، اين مرکب او و اين هزينه‏ي مسافرت او. ^[5]

-------------------------------------

[1] نهج‏البلاغه، خطبه‏ي 8.

[2]نهج‏البلاغه، کلمات قصار شماره‏ي 198.

[3]تاريخ طبري، ج 3، ص 172

[4] تاریخ طبری ج 3، ص 166 و ج 3، ص + الامامة و السياسة، ج 1 ص 55

[5] تاريخ طبري، ج 3، ص 167.

نوشته شده توسط حسینی در روز يکشنبه 1390/5/30 ساعت 15:52

من این مطلب را پسندیدم