• سعيد بن قيس همداني

موضوع: اصحاب

کلمات کليدي: سعید بن قیس، جنگ جمل، جنگ صفین

سعيد، جنگاوري دلير و قهرماني کم نظير بود. او در جنگ‏هاي جمل[1]  و صِفّين[2]، شرکت داشت و در جمل[3] و صفّين[4]، امام عليه السلام او را به سرداري بني هَمْدان گماشت. او در ضمن سخنراني‏اي رسا در جمع يارانش چگونگي دو سپاه را به نيکويي بَر نمود[5]  و عظمت سپاه علي عليه السلام را - که گروهي از بدريان در آن حضور داشتند - نشان داد و آن گاه، جايگاه والاي علي عليه السلام را به زيبايي تبيين کرد و با تکيه هوشمندانه بر پيشينه زشت معاويه، رسوايي او و پدرانش را بيان کرد.[6]

 او در موارد بسياري اطاعت مطلق خود از علي عليه السلام را با عبارت‏هايي هيجان‏بار بيان کرده است. علي عليه السلام نيز آن پارسامرد رزم‏آور را مي‏ستود. از جمله فرمود :

«پشتيبان بزرگ حقيقت، آنان را به پيش مي‏برد

سعيد بن قيس [ را مي‏گويم]، آن بزرگْ پشتيبان را».[7]

 پس از جنگ صِفّين، امام عليه السلام براي جلوگيري از غارتگري‏هاي سفيان بن عوفدر انبار،[8]  او را بدان‏سوي، گسيل داشت.[9]

 سعيد، پس از علي عليه السلام نيز بر صراط حق، استوار ماند و در جمع ياران امام حسن عليه السلام قرار گرفت. امام حسن عليه السلام او را به عنوان جانشين قيس بن سعد به نبرد با معاويه گسيل داشت.[10]  ابو عمرو کَشّي او را بدين سان ستوده است :

 او از بزرگان تابعيان و از سران و زاهدان آنان بود.[11]

 سعيد بن قيس، حدود سال 41 هجري زندگي را بدرود گفت.[12]

چند روایت در مورد جناب سعید

در الغارات - در ياد کردِ غارت شهر انبار، توسّط سفيان بن عوف و درخواست علي عليه السلام از مردم براي حرکت کردن به سوي او و تن‏زدن يارانش - آمده است:

پس حُجْر بن عَديّ کِنْدي و سعيد بن قيس همْداني برخاستند و گفتند:

اي امير مؤمنان! خدا برايت بد نياورَد ! به ما فرمان بده تا پيروي‏ات کنيم که - به خدا سوگند - ما بر سرِ اطاعت تو، نه بر فنا شدن دارايي‏مان بي‏تابي مي‏کنيم و نه بر کشته شدن خويشانمان.[13]

در الفتوح - در ياد کردِ جنگ صِفّين - آمده است:

سعيد بن قيس گفت:

به خدا سوگند - اي امير مؤمنان -، ما جز براي خدا ياري نکرديم و جز به او پاسخ مثبت نداديم، و با کسي جنگيديم که نه سابقه‏اي چون تو دارد و نه خويشاونديِ تو را [ با پيامبر صلي الله عليه وآله]. ما را به هر سو که مي‏خواهي و هرکجا که دوست داري، روانه کن که ما گوش به فرمان و مطيع تو ايم.

 در اين جا بود که علي عليه السلام چند بيتي سرود :

«اگر من دربان بهشت بودم

به [ قبيله] همْدان مي‏گفتم:به سلامتْ وارد شويد.

خداوند، بهشت را به همْدان، پاداش دهد که آنان

در روز سختي، براي دشمنان، چون سمّ کشنده اند».[14]

در تاريخ الطبري - به نقل از جبر بن نوف (پس از آن که تحريک و ترغيب امام علي عليه السلام را براي پيکار با شاميان، پس از جنگ صفّين، نقل کرده است) - آمده است:

پس سعيد بن قيس همْداني برخاست و گفت:

اي امير مؤمنان! با دل و جان، گوش به فرمان و مطيع هستيم. من نخستين کسي هستم که در پيِ آنچه خواستي و طلب کردي، آمده‏ام.[15]

در الغارات - به نقل از ابو عبد الرحمان سُلَمي (در همان جرياني که در نقل پيشين، ياد شد) - آمده است:

پس سعيد بن قيس همْداني برخاست و گفت:

اي امير مؤمنان! به خدا سوگند، اگر به ما فرمان دهي که پياده و پابرهنه و بدون زاد و توشه تا قُسطنطنيّه و روم برويم، نه من نافرماني مي‏کنم و نه هيچ کس از قومم.

 [ علي عليه السلام ]فرمود:

«راست مي‏گوييد. خداوند به شما جزاي خير دهد».[16]

_______________________________________________________________

پی نوشت:

[1] الجمل:319، شرح نهج البلاغة:144:1.

[2] تاريخ الطبري:574:4، الفتوح:31:3.

[3] الجمل:319.

[4] وقعة صفّين:205، تاريخ خليفة بن خيّاط:147، الفتوح:31:3.

[5] وقعة صفّين:236 و 437، الغارات:481:2 و 637، الأمالي، طوسي:293:174.

[6] وقعة صفّين:236 و 237.

[7] مناقب آل أبي طالب:172:3، الديوان المنسوب إلي الإمام علي‏عليه السلام:432:572.

[8] انبار، شهري کوچک و آباد در روزگار ساسانيان بوده است و بقاياي آن در شصت کيلومتري غرب بغداد، قابل مشاهده است. نامگذاري آن به «انبار»، از آن رو بوده که مرکز نگهداري گندم و جو و کاه براي لشکر بوده است، وگرنه ايرانيان، آن جا را «فيروز شاپور» مي‏ناميده‏اند. اين شهر به دست خالد بن وليد در سال دوازدهم هجري فتح شد و سَفّاح، اوّلين خليفه عبّاسي، براي مدتي آن جا را مقرّ حکومتش ساخت.

[9] الغارات:470:2 تاريخ اليعقوبي:196:2، تاريخ الطبري:134:5، شرح نهج البلاغة:88:2.

[10] شرح نهج البلاغة: 40:16، مقاتل الطالبيّين: 71.

[11] رجال الکشّي:124:286:1.

[12] تنقيح المقال:4860:29:2.

[13] الغارات:481:2، الأمالي، طوسي:293:174.

[14] الفتوح:31:3، وقعة صفّين:437 و 274.

[15] تاريخ الطبري:79:5، الکامل في التاريخ:402:2.

[16] الغارات:637:2.

نوشته شده توسط گروه اصحاب و یاران در روز چهارشنبه 1390/3/25 ساعت 8:32

من این مطلب را پسندیدم